डॉ. अविनाश भोंडवे
‘सेल्फ इमेज’ किंवा स्वप्रतिमा हा आजच्या युवकांचा खास आवडीचा विषय. आपलं व्यक्तिमत्त्व चारचौघात उठून दिसावं, यासाठी काहीही केलं जातं. स्वप्रतिमेसाठी शारीरिक सौंदर्याबरोबर आपल्या कर्तृत्वाचा आणि इतर कौशल्यांचा समावेश व्हायला हवा; पण आजच्या जगात, सेल्फ इमेज म्हणजे चेहऱ्याचं सौंदर्य वाढून, एकदम सुंदर दिसणं एवढाच अर्थ घेतला जातो.
सुंदर दिसण्यासाठी अनेक सव्यापसव्य केली जातात. कोणी पांढरे होणारे केस काळे करतं, त्यांना शेड्स करतात, तर कोणी आपण गोरं दिसावं; म्हणून पराकाष्ठा करत राहतात. चेहऱ्याची त्वचा मृदू, मुलायम बनावी, यासाठी लाख उपक्रम केले जातात. याला खतपाणी मिळतं, ते टीव्ही, मासिकं आणि वर्तमानपत्रातील चकचकीत कागदांवरील तुकतुकीत चेहऱ्याच्या सिनेतारकांच्या जाहिरातींमुळे. परिणामतः फेसवॉश, साबण, हरतऱ्हेच्या क्रीम्स, लोशन्स इत्यादी सौंदर्य प्रसाधनं वापरूनच आपण अधिक सुंदर दिसू, अशी भाबडी आणि सुप्त मनीषा या सर्वांच्या मनात जोमानं वाढीला लागते.
मॉइश्चरायझर हा या सर्वांतील अगदी बेसिक प्रकार आहे. ‘मी कुठलीही सौदर्यप्रसाधनं वापरत नाही,’ अशी शेखी मिरवणाऱ्या सौंदर्यललनादेखील मॉइश्चरायझर साबण आणि लोशन अजाणतेपणानं वापरत असतात आणि एखाद्या बाळासारखी आपलीही त्वचा अगदी मृदू मुलायम आहे हे नाकाचा शेंडा उडवीत सांगत असतात. शास्त्रीय दृष्ट्या ही मॉइश्चरायझर्स म्हणजे नक्की काय असतं? त्यांच्यात कुठले घटक असतात? आणि खरंच ते त्वचेला तारक असतात की मारक? हा विचार या धावपळीच्या जगण्यात कुणाच्याही मनाला शिवत नाही.
घटक : एखाद्या मित्राच्या वाढदिवसाला फुलांचा गुच्छ द्यावा; म्हणून रस्त्यावरच्या फ्लॉरिस्ट स्टॉल्सवर तुम्ही अनेकदा गेला असाल. बनवलेले गुच्छ आणि फुलं टवटवीत राहावीत; म्हणून तो त्यांच्यावर सतत पाण्याचे फवारे मारत असतो. आपल्या चेहऱ्याच्या बाबतीत मॉइश्चरायझर्स हेच काम करतात. वैद्यकीय भाषेत त्यांना ‘इमोलिएन्ट’ म्हणतात. त्यांच्यात अनेक रासायनिक पदार्थांचं मिश्रण असतं. ही रसायनं बाह्यत्वचेतील पाण्याचं प्रमाण वाढवतात. त्याचप्रमाणे उष्णतेमुळे त्वचेतून बाष्पीभूत होणाऱ्या पाण्याचं प्रमाण रोखतात. त्यामुळे त्वचेचा ओलावा टिकून ती शुष्क, कोरडी न पडता प्रफुल्लित दिसते. सौंदर्यप्रसाधनाच्या दुकानातून किंवा मॉलमधून मॉइश्चरायझर घेताना कुणीही सुशिक्षित ग्राहक त्यातल्या घटकांकडे अजिबात लक्ष देत नाही. क्रीम्स, लोशन्स, सीरम्स यांच्या ट्यूब्ज आणि बाटल्यांनी गच्च भरलेल्या कपाटातून भारून टाकणाऱ्या जाहिरातीतली प्रसाधनं तो निवडतो; पण त्याच्यातले घटक पारखले नाहीत, तर घोटाळा होण्याची शक्यता असते. या मॉइश्चरायझर्समध्ये डायमेथिकोन, पेट्रोलियम जेली, हायल्युरोनिक अॅसिड, ग्लिसेरॉल, सेरामाइड्स अशी रसायनं आणि ‘अ’ जीवनसत्व असेल, तर ती जरूर वापरावीत. वातावरणातली उष्णता, रस्त्यावर उडणारी धूळ, वाहनांचा धूर यामुळे त्वचेवर होणारे परिणाम रोखले जातात. त्वचा कोरडी न पडता ओलसर राहते.
काही मॉइश्चरायझरमध्ये एसपीएफ हे सूर्यप्रकाशामुळे त्वचा काळी पडण्यापासून रोखणारं रसायन असतं. जर तुम्हाला सूर्यप्रकाशाचा त्रास असेल, तरच ती वापरावीत. तुमची त्वचा मुळातच कोरडी असेल किंवा अगदी संवेदनशील असेल, तर रंगीत, सुवासिक किंवा अॅण्टिबायोटिक्स असलेली मॉइश्चरायझर्स वापरू नयेत. यामुळे उलट त्वचेतील नैसर्गिक तैलद्रव्यं नष्ट होण्याची शक्यता असते. कित्येकदा त्यांची अॅलर्जी येऊन खूप खाज सुटते. अंगावर इतरत्र वापरण्याची ‘बॉडी मॉइश्चरायझर्स’ वेगळी असतात. त्यात लॅनोलिन, खनिज तेलं, मेण असे घटक असतात. हे चेहऱ्यासाठी वापरल्यास घर्मरंध्रं बंद होऊन चेहऱ्यावर मुरमं आणि फोड येतात.
अल्फा-हायड्रॉक्सी अॅसिड, ग्लायकॉलिक अॅसिड, रेटिनॉइक अॅसिड, सॅलिसिलिक अॅसिड अशाप्रकारची अॅसिड्स; तसंच अल्कोहोल असेल, तर ती मुळीच वापरू नका. त्यामुळे चेहरा अधिक रुक्ष आणि कालांतरानं राठ बनतो. काही मॉइश्चरायझर्समध्ये स्टीरॉइड्स असतात. त्वचेला सतत खाज सुटत असेल, तर ती वापरण्याचा सल्ला जवळील लोकांकडून दिला जातो. त्यांच्या वापरानं त्वचेची झीज होऊन ती पातळ पापुद्र्यासारखी होते. अशा त्वचेला जंतूसंसर्ग होऊन अन्य आजार संभवतात. युरिया, लॅक्टिक अॅसिड अशी रसायनं असतील, तर त्वचा आणखी रुक्ष व कोरडी होते.
काही सूचना
शक्यतो आंघोळीनंतर किंवा चेहरा धुवून तो ओलसर असतानाच मॉइश्चरायझर्स लावावीत.
दिवसातून जास्तीत जास्त दोनदा वापरावीत.
अगदी कमी प्रमाणात घेऊनच ब्रशनं किंवा स्पंजनं लावावीत. खूप जास्त प्रमाणात वापरली गेली, तर चेहरा तेलकट दिसून मुरुमं येतात.
अनेकदा काही घरगुती गोष्टी किंवा नैसर्गिक, हर्बल क्रीम्स मॉइश्चरायझर्स म्हणून वापरण्याचा सल्ला दिला जातो. याबाबतीत तज्ज्ञांकडून पूर्ण खात्री करूनच ती वापरणं इष्ट.
बाजारात कोल्ड क्रीम आणि अन्य उत्पादनांच्या खपासाठी सौंदर्यप्रसाधन कंपन्यांचं ‘कोल्ड वॉर’ सुरूच असतं. टीव्हीवर विंटर केअर लोशन, पीच मिल्क मॉइश्चराइझर, पेट्रोलियम जेली, लिपबाम, मॉइश्चरायझर साबण यांचा मारा होत असतो. अशा वेळी सारासार विचार करूनच ती घेण्यात शहाणपण ठरेल. स्वप्रतिमेसाठी सौंदर्याचा हव्यास बाळगून दिसेल ते किंवा जाहिरातीत आवडलेलं सौंदर्यप्रसाधन घेण्यापेक्षा, विचारपूर्वक त्यांची निवड करून आणि थोडी हात राखून वापरण्यातच खरं शहाणपण आहे.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
