म. टा. प्रतिनिधी, औरंगाबाद
कधी काळी मुलांना मोकळे-चाकळे-रांगडे खेळण्याशिवाय काहीही माहीत नव्हते; परंतु आजची मुले खेळण्यापेक्षा भलतेच उद्योग करतात, अशी आजची स्थिती आहे. दशकापूर्वीच्या पिढीपर्यंत ज्या व्हाइटनरचा मुलांना कधी गंध नव्हता, त्या व्हाइटनरसह पेट्रोल, डिझेल, नेल पॉलिश हुंगण्याच्या विचित्र व्यवसनाबरोबरच मुले दारूच्या आहारी जात आहेत. परिणामी, वेडसरपणाच्या झटक्यांसह वेगवेगळ्या त्रासांमुळे सुमारे दोनशे-अडीचशे किशोरवयीन मुलांना दर महिन्याला शहरातील मनोरुग्णालयांमध्ये दाखल करून उपचार करावे लागत आहे.
वेगवेगळे पदार्थ हुंगण्यामुळे नशा जडते व कालांतराने त्याचे गंभीर व्यसनात रुपांतर होते, असे सांगूनही अनेक पालकांना विश्वास बसणार नाही; परंतु हे आजचे वास्तव आहे. हुंगण्याचे व्यसन मोठ्या प्रमाणावर वाढले आहे आणि झपाट्याने वाढत आहे. हे व्यसन अगदी आठ ते १६ वर्षांपर्यंतच्या मुलांमध्ये दिसून येत आहे. शहरांबरोबरच ग्रामीण भागांमध्येही या प्रकारच्या व्यसनाचे प्रमाण झपाट्याने वाढत असल्याचे स्पष्ट होत आहे. हुंगण्याच्या व्यसनामध्ये व्हाइटनरचे व्यसन सर्वाधिक प्रमाणात दिसून येत आहे. व्हाइटनर नाही मिळाले तर गाडीतील पेट्रोल, डिझेल, नेल पॉलिश किंवा काहीच मिळाले नाही तर अगदी शाईदेखील हुंगण्याचे प्रकार लपून-छपून होत आहेत, असे मनोविकारतज्ज्ञ डॉ. विक्रांत पाटणकर यांनी ‘मटा’ला सांगितले. चितेगाव, बिडकीन, ढोरकीन परिसरातील अनेक मुलांना व्हाइटनरचे व्यसन असल्याचे आढळून आले आहे व त्यांच्यावर विविधांगी उपचार करण्याची वेळ आली आहे, असे ढोरकीन येथील वैद्यकीय अधिकारी डॉ. शैलेश घोडके यांनी सांगितले.
‘अशां’ना येतात वेडसरपणाचे झटके
हुंगण्याच्या व्यसनामध्ये सुरुवातीला व्यसनाचे दुष्परिणाम दिसून येत नाही. मात्र व्यसन वाढल्यानंतर काही महिन्यांनी अशा मुलांमध्ये चिडखोरपणा कमालीचा वाढतो, खोटे बोलणे, व्यसनासाठी चोरी करण्याचे प्रकारही दिसून येतात. काही मुलांना वेडसरपणाचे झटके येतात किंवा झोप विस्कळीत होते किंवा आणखी काही शारीरिक दुष्परिणाम भेडसावतात. दुर्दैवाने अशी लक्षणे दिसल्यानंतरच त्यांना उपचारासाठी मनोरुग्णालयात आणले जाते, नाहीतर शक्य तिकक्या प्रमाणात असे प्रकार पालकांकडूनच लपवले जातात. अशा गंभीर व्यसनी मुलांना एक-दोन आठवड्यांसाठी मनोरुग्णालयात दाखल करुन औषधोपचार करावे लागतात, समुपदेशन करावे लागते, असेही डॉ. पाटणकर म्हणाले. असे महिन्याला किमान चार ते पाच मुले माझ्याकडे उपचारासाठी दाखल होतात, असेही त्यांनी सांगितले.
गांजा-दारूचे व्यसन त्यापेक्षा जास्त
हुंगण्याच्या व्यसनापेक्षाही दारू, गांजाचे व्यसन किशोरवयीन मुलांमध्ये जास्त आहे. आजकाल दारू कुठेही सर्रास उपलब्ध होत असल्यामुळे दारुचे व्यसन वाढतेच आहे. गुटखा-तंबाखूचे व्यसनही मोठ्या प्रमाणात वाढले आहे. पुणे-मुंबई परिसरात चरस, हेरॉइनसारख्या मादकपदार्थांचेही व्यसन मुलांमध्ये दिसून येते. त्यामुळे औरंगाबाद परिसरात असे व्यसन केले जात नसेल, असे छातीठोकपणे सांगणे कठीण आहे. दुर्दैवाने या संबंधीचा कोणताही ‘डेटा’ उपलब्ध नाही व ठोस उपाययोजनाही अस्तित्वात नाहीत, असेही मनोविकारतज्ज्ञ डॉ. अमोल देशमुख म्हणतात.
मोबाइल-इंटरनेटचे व्यसनही वाढतेय
हुंगण्याचे व्यसन वाढत असतानाच गुटखा-दारूचे व्यसनही वाढले आहे. त्याशिवाय मुले मोबाइल-इंटरनेटच्या आहारी जात आहेत. त्यामुळे जागरण करणे व जागरणासाठी उत्तेजित पदार्थांचे सेवन करणे अशा दुष्टचक्रात किशोरवयीन मुले-युवक सापडत आहेत. व्यसनातून अशी मुले गुन्हेगारीकडे वळू शकतात, हा धोकाही मोठा आहे. मुळात मुलांवर अभ्यासाचा, परीक्षेचा, स्पर्धेचा ताण खूप मोठ्या प्रमाणावर आहे. पालकांच्या पाल्यांकडून अवास्तव अपेक्षाही वाढल्या आहेत. याचा परिणाम म्हणूनदेखील किशोरवयीन मुले व्यसनांकडे वळू शकतात, व्यसनांच्या आहारी जाऊ शकतात. त्यामुळेच परीक्षा पद्धतीऐवजी ‘टेलरमेड’ प्रशिक्षण पद्धती अस्तित्वात येणे गरजेचे आहे, असे मत ज्येष्ठ मनोविकारतज्ज्ञ डॉ. कादरी अझीझ अहमद यांनी ‘मटा’कडे व्यक्त केले.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
