\Bपृथा वीर, औरंगाबाद\B 'बालनाट्य चळवळ अखंड रहावी,' असे मत ज्येष्ठ बालरंगकर्मी लेखक-दिग्दर्शक प्रकाश पारखी यांनी 'मटा'शी बोलताना व्यक्त केले. तब्बल ५० वर्षे केवळ बालनाट्याप्रती समर्पित असणारे पारखी यांच्या मार्गदर्शनाखाली हजारो मुलांनी अभिनयाचे धडे गिरवले. बालनाट्य शिकवण्याची शास्त्रशुद्ध प्रक्रिया विकसित करून त्यांनी बालकलाकार घडवले. सुजाण प्रेक्षकही निर्माण केले. एका कार्यक्रमानिमित्त ते शहरात आले होते. तेव्हा त्यांच्याशी साधलेला हा संवाद. \B- बालनाट्यालाच प्राधान्य का दिले? \B- बालनाट्य केवळ अभिनयापुरतेच मर्यादित नाही. नाट्य प्रशिक्षणातून व्यक्तिमत्त्व विकास होतो. मी पहिल्यांदा शिबिर केले तेव्हा एका मुलामध्ये झालेले बदल स्वतः अनुभवले. त्यामुळे व्यक्तिमत्त्व विकासाचे शास्त्रशुद्ध प्रशिक्षण म्हणूनच बालनाट्याप्रती मी समर्पित राहलो. \B- आपला आजवरचा प्रवास कसा झाला? \B- बालनाटिका, नाटुकल्या, सर्व वयोगटासाठी नाट्यछटा, शालेय अभ्यासक्रम समितीवर सदस्य, नकलानगरीचे शेकडो प्रयोग संपूर्ण राज्यात सादर केले. शहर फिरलो, ग्रामीण भागात गेलो. पशू-पक्षी, रेल्वे, टांगा, विविध वाद्यांचे हुबेहुब आवाज, नकला नगरीतील धमाल हा सर्वाधिक यशस्वी प्रयोग ठरला. मुलांना नकला नगरी अजूनही आवडते. भित्रा राजपुत्र या नाटिकेचे १५० एकपात्री प्रयोग केले. या पुस्तकाच्या १२ हजार प्रती विकल्या गेल्या. दोन दशकांहून अधिक काळ घालवूनही मी अजूनही बालनाट्याचे प्रशिक्षण देतो. याचा मला खूप अभिमान आहे. \B- नाट्य प्रशिक्षणाची शास्त्रशुद्ध पद्धत असायला हवी का? \B- बालनाट्याला चळवळ म्हणून सादर करण्याचा माझा प्रयत्न होता. त्यात मी बऱ्यापैकी यशस्वी झालो. प्रशिक्षण, प्रयोग आणि प्रकाशन या त्रिसुत्रीवर मुलांना प्रशिक्षण देत आलो. नाट्यशास्त्र म्हणजे केवळ अभिनय नव्हे तर हे शास्त्र आहे. मुलांना उच्चार, आवाजाचे गुणधर्म, स्वर, संगीत, वाचन, रंगमंच, मेकअप सगळ्यांची आवड निर्माण व्हावी म्हणून प्रशिक्षण अत्यंत गरजेचे आहे. या प्रशिक्षणाचा फायदा मुलांना व्यक्तीगत जीवनातही होतो. एकप्रकारचा आत्मविश्वास वाढतो. भित्रेपणा कमी होउन मुले धीट होतात. \B- प्रकाशनाचे महत्त्व का वाटले? \B- बालनाट्यात प्रकाशन असायला हवे. यामुळे मुलांना दिशा मिळते. सुरुवातीला नाट्य प्रशिक्षणात प्रकाशनाचा भाग नव्हता. पण बालनाट्यासाठी स्वतंत्र लिखाण असावे असे सारखे वाटायचे, पण मुलांसाठी कोण लिहणार. हळुहळु बालनाट्यावर पुस्तक काढण्याचा विचार केला. 'भित्रा राजपुत्र' या बाल नाटिकेचे दीडशेहून अधिक एकपात्री प्रयोग केले तेव्हा ते एक पुस्तक होते. मुलांना नाट्य, नृत्य, संगीताची आवड निर्माण व्हावी म्हणून एका मित्राकडून 'भित्रा राजपुत्र' नावाचे पुस्तक मिळाले. यातील विदुषकाच्या पात्रातून मी इतर पात्र सादर केले. दुसऱ्या दिवशी या मुलांकडून पुस्तकाची मागणी येऊ लागली. प्रत्येक वेळी मुलांना उसणे नाट्य शिकवण्यापेक्षा प्रत्येक वेळी नवे बालनाट्य असावे असे वाटले आणि आम्ही प्रकाशनासही नाट्य शिबिराचा भाग म्हणून स्वीकारला. \B- बालनाट्य अभ्यासाला असावे असे तुम्हाला वाटते का? \B- मी बालनाट्य प्रशिक्षकांचे प्रशिक्षण देतो. यामुळे शालेय जीवनातही मुलांना मदत मिळते. केवळ नाट्य शिबिरापुरते मर्यादित न राहता स्वतंत्र विषय म्हणूनही बालनाट्य असायला हवे असे माझे मत आहे. \B- नवी पिढी बालनाट्याशी जोडली गेला का? \B- नव्या पिढीनेही ही चळवळ पुढे नेली तर आनंद आहे, पण मोजकीच मंडळी बालनाट्यासाठी काम करतात. मात्र, ते प्रमाण खूप कमी आहे. बालनाट्यात सातत्य ठेवण्यासाठी नव्या पिढीने हा वारा जपायला हवा. \B- विद्यार्थ्यांकडे पाहून कसे वाटते? \B- शिष्य हीच माझी खरी ओळख आहे. अभिनय ही साधना आहे. ती सहज वाटत असली तरी, आजही कॅमेरासमोर बोलताना भल्याभल्यांची भंबेरी उडते. त्यामुळे अभिनयास कुणीच सहज समजू नये. माझे शेकडो विद्यार्थी आहेत. ही सगळीच मुले फक्त अभिनय क्षेत्रात नाहीत. मात्र, जिथे आहेत तिथे उत्तम आहेत. सुबोध भावेसारखे शिष्य मिळणे अवघड आहे. सुबोध आजही सन्मान देतो. त्याच्यासारखी अनेक मुले अजूनही आठवण ठेवतात, उल्लेख करतात. मेहनत त्यांचीच असते. प्रयत्न त्यांचेच असतात. \Bबालकलाकाराचे बालपण हिरावले का? \B- नव्या पिढीमध्ये संयम अजिबात नाही, पण त्याहीपेक्षा तो त्यांच्या पालकांकडे नसतो. पालक अधिक उतावीळ असतात. अभिनय, ग्लॅमर, प्रसिद्धीच्या नादात आपण बालपण हिरावतो का, याचे आत्मपरीक्षण पालकांनी करायचे हवे. मुलांनी थांबायचे म्हटले तर, थांबावे इतके जरी समजले तरी बालपणही जपता येईल.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
