म. टा. प्रतिनिधी, औरंगाबाद
महाराष्ट्रातील सर्व शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालयांमध्ये सर्वांत पहिल्यांदा 'ब्रेन डेड' रुग्णाचे अवयवदान होण्याचा बहुमान शहरातील शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय व रुग्णालयाने (घाटी) पटकाविला आहे. अवघ्या दीड महिन्यात शहरातून चार 'ब्रेन डेड' तरुणांकडून तब्बल १७ अवयवांचे दान झाले आणि चौथ्या 'ब्रेन डेड' तरुणाचे आतापर्यंतचे सर्वाधिक सहा अवयवांचे दान घाटीतून झाले आहे, हे विशेष. त्यासाठी घाटीच्या विविध विभागांच्या तब्बल २५पेक्षा जास्त डॉक्टरांनी दिवस-रात्र २४ तास अखंड मेहनत घेऊन आणि आपले कौशल्य पणाला लावून घाटीमध्येही अवयवदान होऊ शकते, हे सिद्ध करून दाखविले.
वैजापूरच्या २७ वर्षीय 'ब्रेन डेड' तरुण गणेश शंकर घोडके यांना २४ फेब्रुवारी रोजी शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय व रुग्णालयाच्या (घाटी) शल्यचिकित्सासास्त्र विभागाच्या वॉर्डामध्ये दाखल करण्यात आले होते, मात्र शर्थीचे उपचार करुनही गणेश हे गुरुवारी सकाळी वैद्यकीयदृष्ट्या (ब्रेन डेड) मृत झाले आणि नातेवाईकांपुढे अवयवदानाचा पर्याय ठेवण्यात आला होता. गणेश यांचे भाऊ, मेहुणा व इतरांनी गणेशच्या अवयवदानाचा धाडसी निर्णय घेतला आणि घाटीचे सर्व विभाग आणि सर्व यंत्रणा तातडीने हालल्या. घाटीच्या 'ब्रेन डेड' समितीने गणेश यांची तपासणी करण्याची तयारी सुरू केली. 'ब्रेन डेड कमिटी'चे अध्यक्ष व भूलशास्त्र विभागाचे सहयोगी प्राध्यापक डॉ. सुहास जेवळीकर, शल्यचिकित्साशास्त्र विभागाचे सहयोगी प्राध्यापक डॉ. सुरेश हरबडे, भूलशास्त्र विभागाच्या डॉ. गायत्री तडवळकर, औषधवैद्यकशास्त्र विभागाचे डॉ. जिरवणकर, घाटीचे मानद मेंदूविकारतज्ज्ञ डॉ. मकरंद कांजाळकर, मेंदूशल्यचिकित्सक डॉ. जीवन राजपूत यांनी गुरुवारी दुपारी दोन आणि रात्री आठ अशा दोन वेळी गणेश यांची तपासणी करून त्यांना 'ब्रेन डेड' घोषित केले. त्यानंतर 'झेडटीसीसी'चे प्रभारी अध्यक्ष डॉ. सुधीर कुलकर्णी यांनी तातडीने देशभरातून विविध अवयवांचा शोध सुरू केला. संबंधित गणेश यांचा रक्तगट 'बी' असल्याने याच रक्तगटाच्या हृदय, यकृत, मूत्रपिंड, डोळे आदीं अवयवांचा शोध सुरू करण्यात आला. गुरुवारी रात्रभर शोध घेऊन चेन्नईच्या फोर्टिस हॉस्पिटलमध्ये हृदय, पुण्याच्या रुबी हॉलमध्ये यकृत पाठविण्याचा निर्णय 'झेडटीसीसी'ने विविध देश व राज्य पातळीवरील समितीच्या समन्वयातून घेतला; तसेच कमलनयन बजाज रुग्णालय व सेठ नंदलाल धूत हॉस्पिटलमध्ये मूत्रपिंड प्रत्यारोपणाचा निर्णय झाला.
ओटी नंबर ३मध्ये लगबग
गणेश यांना 'ब्रेन डेड' घोषित करण्यात आल्यानंतर त्यांचे सर्व अवयव सुव्यवस्थित ठेवण्यासाठी घाटीच्या सर्व विभागांच्या सर्व डॉक्टरांनी अक्षरशः शर्थ लढवली. ज्या शस्त्रक्रियागृहामध्ये ही शस्त्रक्रिया होणार होती, त्या ओटी क्रमांक तीनमध्ये दिवस-रात्र धावपळ सुरू होती. कधी नव्हे एवढी कमालीची उत्सुकता आणि धावपळ ओटी क्रमांक तीनमध्ये सुरू होती. अवयव ओटीमधून घेऊन जाताना सर्व सुरक्षा रक्षकांचे आणि पोलिसांचे जाळे ओटी ते रुग्णवाहिकेपर्यंत आणि पुन्हा घाटीच्या कमानीपर्यंत नियुक्त करण्यात आले होते. पोलिसांनी नियंत्रणासाठी ठिकठिकाणी पोलिस नेमले होते. शिट्ट्या वाजवत सर्व येणाऱ्या-जाणाऱ्यांना रोखण्यात आले होते आणि रुग्णवाहिकेपर्यंत आणि तिथून 'ग्रीन कॉरिडॉर'द्वारे अवयव नेण्यात आले.
डॉक्टरांच्या टीमचे उत्तम ट्युनिंग
यानिमित्ताने घाटीच्या सर्व विभागांच्या सर्व डॉक्टरांचा उत्तम समन्वय, उत्तम संवाद आणि एकत्रित प्रयत्न दिसून आले. सर्व टीमने प्रयत्नांची पराकाष्ठा केल्यानेच अवयवदान होत असल्याचे मनमोकळे कौतुक खासगी डॉक्टरांकडून होत होते, हे विशेष. या अवयवदानासाठी अधिष्ठाता डॉ. चंद्रकांत म्हस्के, शल्यचिकित्साशास्त्र विभागाच्या प्रमुख डॉ. सरोजिनी जाधव, सहयोगी प्राध्यापक डॉ. सुरेश हरबडे, 'सीव्हीटीएस'च्या भूलशास्त्र विभागाचे डॉ. उल्हास मिसाळ, भूलशास्त्र विभागाचे सर्व डॉ. प्रमोद अपसिंगेकर, डॉ. ज्योती कुलकर्णी, डॉ. सुचेता जोशी, औषधवैद्यकशास्त्र विभागाचे डॉ. गजानन सुरवाडे, डॉ. कैलास चिंतणे, नेत्र विभागाच्या सहयोगी प्राध्यापक डॉ. वैशाली उने, न्यायवैद्यशास्त्र विभागाचे प्रमुख डॉ. कैलास झिने, जीवरसायनशास्त्र विभागाचे डॉ. थोरात, सूक्ष्मजीवशास्त्र विभागाचे प्रमुख डॉ. अजित दामले, सहयोगी प्राध्यापक डॉ. ज्योती बजाज, डॉ. विनायक नाणेकर, खासगी चिकित्सक डॉ. पर्सी जिल्ला, निवासी वैद्यकीय अधिकारी डॉ. अनिल पुंगळे, डॉ. संजय वाकुडकर आदींसह निवासी डॉक्टर, परिचारिका, तंत्रज्ञ आदींनी शर्थ लढवून अवयव काढण्याची शस्त्रक्रिया यशस्वी केली. शुक्रवारी सकाळी साडेनऊच्या सुमारास अवयव काढण्याची शस्त्रक्रिया सुरू झाली आणि दुपारी पावणेदोनपर्यंत सगळे अवयव पाठवण्यात आले.
शिक्षकासह महिलेवर प्रत्यारोपण
कमलनय बजाज रुग्णालयामध्ये एका ५० वर्षांच्या शहरातील शिक्षकावर मूत्रपिंडाचे प्रत्यारोपण झाले. हा शिक्षक मागच्या तीन वर्षांपासून डायलिसिसवर होता. तर, सेठ नंदलाल धूत हॉस्पिटलमध्ये बीड येथील एका ४५ वर्षांच्या महिलेवर मूत्रपिंडाचे प्रत्यारोपण झाल्याचे समजले. त्याचवेळी चेन्नईमध्ये एका दहा वर्षांच्या मुलीवर हृदयाचे प्रत्यारोपण झाल्याचेही सांगण्यात आले.
अवयवदान चार रक्तगटांचे
एकूण चार रक्तगट असतात आणि शहरामध्ये चार 'ब्रेन डेड' रुग्णांकडून झालेले अयवयदान हे चार वेगवेगळ्या रक्तगटांचे होते, हेही विशेष. पहिले अवयवदान झालेल्या 'ब्रेन डेड' तरुणाचा रक्तगट हा 'एबी' होता आणि याच रक्तगटाच्या विविध रुग्णांवर विविध अवयवांचे रोपण झाले. दुसरे अवयवदान झालेल्या 'ब्रेन डेड' तरुणाचा रक्तगट 'ए' होता, तिसरे अवयवदान झालेल्या 'ब्रेन डेड' तरुमाचा रक्तगट हा 'ओ', तर शुक्रवारी झालेल्या 'ब्रेन डेड' तरुणाचा रक्तगट हा 'बी' होता; म्हणजेच अवयवदानामध्येही नैसर्गिक न्याय होता, असे निरीक्षणही मूत्रपिंडविकारतज्ज्ञ डॉ. सचिन सोनी यांनी यानिमित्ताने नोंदविले.
के. के. ग्रुपकडून मदत
'ब्रेन डेड' गणेश यांच्या उपचारांसाठी, तपासण्यांसाठी तसेच मृत्यूनंतर गणेश घोडके यांचे पार्थीव रुग्णावाहिकेतून वैजापूरला घेऊन जाण्यासाठी के. के. ग्रुपने चार हजार रुपयांची मदत केली. ग्रुपचे अकिल अहमद, किशोर वाघमारे, काझी यारे आदींनी मदतीसाठी पुढाकार घेतला.
गणेश करत होता सुतारकाम...
ब्रेन डेड' गणेश घोडके हे अत्यंत मनमिळावू होते. ते दहावीपर्यंत शिकले होते आणि सुतारकाम करत होते. त्यांचा मोठा भाऊ नंदू हेदेखील सुतार काम करतात तर, त्यांचा अजून एक भाऊ मजुरी करतो. गणेश यांची आई इंदूबाई यांच्यासह सर्वांनी अवयनदानाचा निर्णय घेतला.
सर्व टीमच्या सहकार्यामुळेच हे अवयवदान होऊ शकले. महाराष्ट्रातील सर्व शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालयांमध्ये पहिल्यांदाच घाटीमध्ये हे अवयवदान झाले, हे विशेष उल्लेखनीय आहे.
- डॉ. सुहास जेवळीकर,
वैद्यकीय अधीक्षक, घाटी
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
म. टा. प्रतिनिधी, औरंगाबाद
