Ashish.Choudhari@timesgroup.com
परीक्षेची तयारी कशी होते, सुरळीत परीक्षेसाठी मंडळाकडून काय उपाययोजना केल्या जातात?
दहावी, बारावीचे वेळापत्रक आले तेव्हापासून परीक्षेचे कामकाज सुरू होते असे नाही. ही वर्षभर चालणारी प्रक्रिया असते. जून-जुलैमध्ये मंडळ मान्यतेची प्रक्रिया सुरू होते. त्यांच्याकडील विद्यार्थी मंडळातून परीक्षेला बसावेत, या हेतूने शाळा, कॉलेज ही मान्यता घेतात. त्यानंतर विद्यार्थी सक्षम आहेत की नाही, हे तपासले जाते. विशेषतः बारावीत ही प्रक्रिया महत्त्वाची असते. १४ नोव्हेंबरपर्यंत ही प्रक्रिया होणे आवश्यक असते. त्याचवेळी प्रश्नपत्रिका तयार करण्याची लगबग सुरू होते. आपल्याकडे नऊ भाषांत प्रश्नपत्रिका येतात. त्यासह नमुना उत्तरपत्रिता, प्रश्नपत्रिकांचे भाषांतर अचूक झाले पाहिजे. हे सर्व काम अत्यंत गोपनीय पद्धतीने होते. मंडळाच्या अधिकारी, कर्मचाऱ्यांनाही ही पाकिटे पाहता येत नाहीत. यासह विद्यार्थ्यांचे प्रमाणपत्र, दुसरी प्रत, मायग्रेशन, जन्मतारखेतील, नावातील बदल यासाठीची प्रक्रियाही सुरूच असते. यानंतर मुद्दा येतो केंद्रनिश्चितीचा. त्यानंतर परीक्षार्थींची निश्चिती, पर्यवेक्षक, केंद्र प्रमुखांच्या नेमणुका त्यामुळे प्रक्रियेत नियोजन महत्त्वाचे असते.
परीक्षा केंद्र देण्याबाबत गोंधळ झाला याबाबत काय सांगाल?
यंदा नैसर्गिक वाढीमुळे विद्यार्थी संख्या यंदा वाढली. विद्यार्थी संख्या वाढली, त्यातुलनेत केंद्र वाढायला हवे होते. सगळ्या शाळांना वाटते आपल्या विद्यार्थ्यांची परीक्षा मंडळाने घ्यावी, परंतु आपल्या भौतिक सुविधा देण्याची मानसिकता अनेकदा दिसत नसते. टेबल, परीक्षा हॉल, शिक्षक न देता सेफ राहण्याचा प्रयत्न शाळा, कॉलेज प्रशासन करत असते. परीक्षा घेतली तर महिना, पंधरा दिवस जातो, अशी मानसिकता अनेकदा दिसते. सगळ्यांचा हाच दृष्टिकोन असल्याने पुरेसे परीक्षा केंद्र मिळत नाहीत. परीक्षा केंद्राबाबत ज्यांचे प्रस्ताव येतात, त्या शाळांकडून संमतीपत्रही घेतले जातात. पूर्वीच्या केंद्रावर परिणाम होणार नाही. विद्यार्थी संख्या प्रमाणात असायला हवी, हेही पाहिले जाते. यानंतरही काही अंतर्गत शाळांबाबतीत निर्णय घेताना अंतराबाबत लक्षात येत नाही. त्यामुळे अनेकदा वाद होतात. गटशिक्षणाधिकारी, माध्यमिक शिक्षणाधिकारी यांचे रिपोर्टही जोडलेले असतात. त्रुटी टाळण्यासाठी मंडळ प्रयत्न करत असते. येणाऱ्या काळातही तसे प्रयत्न मंडळ करेल.
परीक्षेतील वाढती कॉपी संख्या याबाबत काय सांगाल?
कॉपी करणाऱ्यांना तात्पुरते समाधान होते. संस्थेचा, शाळेचा निकाल चांगला लागावा हा अनेकदा शिक्षक, संस्थाचालकांचाही मोटो असतो, परंतु चांगला निकाल लागलेल्या विद्यार्थ्यांचे पुढे भविष्य काय? तात्पुरते ठिक आहे, परंतु जी मुले कॉपीकरून चांगल्या गुणांनी उत्तीर्ण होतात, ती भविष्यात तेवढ्या भक्कमपणे उभे राहतील का? याची जाणिव मुलांना, पालकांना शिक्षकांना, संस्थाचालकांना आणि शिक्षण मंडळालाही असावी. आम्ही मुख्याध्यापकांच्या सभा घेतो. त्यात वारंवार सांगतो मुलांना कॉपी करण्यापासून रोखा, असे सांगतो. याउपरही असे प्रकार घडतात हे योग्य नाही. शाळांमध्ये व्यवस्थित शिक्षण झाले तर मुलांमध्ये आत्मविश्वास निर्माण होतो. त्यांना कॉपी करण्याची गरज भासत नाही.
'कॉपीमुक्त परीक्षा अभियान' कुचकामी ठरले का, महसूल विभागाकडून सहकार्य मिळते का?
महसूल विभागाकडून बैठी पथके नेमली जातात. या परीक्षेदरम्यान त्यांनी केलेल्या कारवाईचे अहवाल आमच्याकडे नाहीत. बैठी पथकांचा वचक परीक्षा केंद्रावर राहिला तर निश्चित फरक पडलेला दिसेल. ही पथक जेवढी सक्षम असतील तेवढे अभियान यशस्वी ठरेल. त्यामुळे त्यांचे सहकार्य महत्वाचे आहे. बैठ्या पथकांची नेमणूक महत्त्वाची आहे. नावापुरते पथक असून उपयोग तो काय? पथकाला कॉपी दिसत नाही हेच मुळाच गंभीर बाब म्हणावी लागेल. केंद्रावर कॉपी करताना विद्यार्थी आढळले तर केंद्रप्रमुख, पर्यवेक्षकांवरही कारवाई करायला हवी. बैठ्या पथकांचा दरारा असायला हवा. आम्ही आमच्या भरारी पथकांनाही सूचना देतो. गैरप्रकार रोखण्यासाठी त्यांना वारंवार सूचना देतो. पालकांच्या, विद्यार्थ्यांच्या तक्रारी आल्यानंतरही त्याची शहानिशा केली जाते.
परीक्षा म्हटले की विद्यार्थ्यांत भीतीचे वातावरण असते, याबाबत काय सांगाल?
भीती बाळगण्याचे काही कारण नाही. शाळांमध्ये सराव परीक्षा झाल्या, वारंवार मुलांना तशा पद्धतीने सांगितले गेले, सराव झाला तर विद्यार्थ्यांच्या मनामध्ये भीती राहणारच नाही. प्रत्येक विद्यार्थ्यापर्यंत पोहोचणे मंडळाला शक्य नसते. शिक्षक, मुख्याध्यापक हा विद्यार्थी आणि मंडळातील दुवा आहेत. त्यांनी सक्षमपणे काम करणे गरजेचे आहे. प्रत्येक शिक्षकाला मंडळाने मूल्यमापनाच्या प्रक्रियेत सामावून घेतलेले आहे. त्यांच्याकडे मॉडेल अॅन्सरशिट असते. उत्तरपत्रिका कशी तपासली जाते, त्यामुळे उत्तरे कशी लिहायची, त्यातील स्टेप कशा असतात, याचा अनुभव शिक्षकांकडे असतो. त्याचा लाभ घेत परीक्षा कशी द्यायची, उत्तरपत्रिका कशी लिहायची याचा सराव, शाळा, कॉलेजस्तरावर झाला तर भीती राहणार नाही. अनेक ठिकाणी तसे प्रयत्न होताना दिसतात, त्यामुळे चित्र बदलते आहे.
फेरपरीक्षांमुळे काही बदल किंवा ताण वाढला आहे का?
विद्यार्थ्यांच्या सोयीसाठी शासनाने हा निर्णय घेतला आहे. तसे नियोजनही मंडळ करते. मागच्यावेळी दहावीची परीक्षा घेतली आता बारावीची होणार आहे. त्यावर्षी तर निर्णयानंतर नियोजनाला फारसा वेळ मिळाला नव्हता, तरीपण फारसा परिणाम झाला नाही. परीक्षा योग्य प्रकारे घेतली गेली. ठराविक केंद्र, उत्तरपत्रिका तपासणीसाठी केंद्रीय मूल्यांकन केंद्र यामुळे नियोजन शक्य होते.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
