Unmesh.Deshpande@timesgroup.com
औरंगाबाद : राज्य शासनाच्या नगरविकास खात्याने सादर केलेल्या औरंगाबाद शहराच्या सुधारित विकास आराखड्यात सुधारणा करताना महापालिकेशी संबंधित यंत्रणेने भविष्यात वाढणाऱ्या लोकसंख्येचा विचार न करता रस्त्यांची रुंदी कमी करण्याबरोबरच क्रीडांगणे, शाळा, उद्याने, हॉस्पिटलच्या जागांवरही डल्ला मारला आणि या जागा आरक्षणातून मुक्त केल्या. मोठ्या प्रमाणावर जागा आरक्षणातून वगळल्यामुळे असमतोल विकास होईल. आवश्यक त्या सोई सुविधा मिळणार नाहीत, असे गृहित धरून आराखड्यातील बदलांच्या संदर्भात अनेक आक्षेप प्राप्त झाले आहेत.
सेक्टर ः ए
प्राथमिक शाळा, वाचनालय
महाराष्ट्र शासनाने १९७९मध्ये ठरवून दिलेल्या प्लॅनिंग स्टँडर्डनुसार (नियोजन मानांकन) प्राथमिक शाळा, वाचनालय, क्रीडांगण यासाठी लोकसंख्येच्या १५ टक्के प्रमाणात आरक्षण ठेवणे गरजेचे आहे. त्यानुसार ए-सेक्टरची २०२६मध्ये होणारी लोकसंख्या १ लाख ६० हजाराच्या घरात गृहित धरल्यास या सर्व प्रकल्पांसाठी ४८ जागा आरक्षित ठेवणे गरजेचे होते, पण प्रत्यक्षआत ३३ जागाच आरक्षित ठेवल्या. क्षेत्रफळही १९.२० हेक्टरवरून १६.१५ हेक्टर करण्यात आले.
क्रीडांगणे
प्लॅनिंग स्टँडर्डनुसार एक हजार लोकसंख्येसाठी ०.४० हेक्टर जागा क्रीडांगणासाठी असावी. या निकषानुसार ४० जागा क्रीडांगणासाठी आरक्षित करणे अपेक्षित होते, परंतु प्रत्यक्षात ३२ जागाच क्रीडांगणासाठी राखीव असल्याचे दाखवण्यात आले. त्यांचे क्षेत्रफळ ६४ वरून ८३.९९ हेक्टर करण्यात आले. क्रीडांगणाचे क्षेत्रफळ वाढलेले दिसत असले तरी एमजीएमचे गोल्फकोर्ट क्रीडांगणासाठी आरक्षित असल्याचे आराखड्यात नमूद करण्यात आले. त्यामुळे क्रीडांगणाचे क्षत्रफळ वाढल्याचे लक्षात येते. गोल्फक्लबचे क्षेत्रफळ वजा केल्यास सेक्टर एमध्ये क्रीडांगणासाठी ६०.३३ हेक्टर क्षेत्र शिल्लक राहते.
हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्र
दहा हजार लोकसंख्येसाठी ०.२५ हेक्टर क्षेत्र हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्रासाठी आरक्षित असावा. २०२६ची लोकसंख्या लक्षात घेता हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्रांसाठी १६ जागा आरक्षित ठेवायला हव्यात, पण सुधारित आराखड्यात आठच जागा आरक्षित ठेवल्या. निकषानुसार आठ जागा कमी आहेत. त्यामुळे १.७६ हेक्टर क्षेत्र कमी झाले.
उद्याने
एक हजार लोकसंख्येसाठी ०.२० हेक्टरचे क्षेत्र उद्यानासाठी आरक्षण असणे मानांकनानुसार गरजेचे आहे. भविष्यातील १ लाख ६० हजारांची लोकसंख्या लक्षात घेता ३२ हेक्टर क्षेत्र उद्यानासाठी आरक्षित असले पाहिजे, पण सुधारणा केलेल्या विकास आराखड्यात २०.२८ हेक्टर क्षेत्रच उद्यानांसाठी आरक्षित ठेवण्यात येत असल्याचा उल्लेख करण्यात आला. उद्यानासाठीचे १२ हेक्टर क्षेत्र कमी करण्यात आले.
रस्त्याची रुंदी घटवली
जयसिंगपुरा ते शरणापूर चौक हा रस्ता ३० मीटर रुंदीचा होता. आराखड्यात सुधारणा करताना तो २४ मीटरचा करण्यात आला. पडेगाव येथील कत्तलखाना ते भावसिंगपुरा हा रस्ता मूळ आराखड्यात २४ मीटरचा होता, तो १५ मीटर रुंदीचा करण्यात आला.
सेक्टर ः बी
प्राथमिक शाळा, वाचनालय
२०२६मधील संभाव्य लोकसंख्या २ लाख १७ हजार गृहित धरल्यास प्राथमिक शाळा व वाचनालयासाठी ६५ जागा आरक्षित ठेवणे गरजेचे होते. त्यांचे एकूण क्षेत्रफळ २६.४ हेक्टर असले पाहिजे, पण प्रत्यक्षात ३२ जागाच प्राथमिक शाळा व वाचनालयासाठी आरक्षित ठेवण्यात आल्या. त्यांचे क्षेत्रफळही १४.७६ हेक्टर करण्यात आले.
हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्र
बी सेक्टरची २०२६ मधील लोकसंख्या २ लाख १७ हजार गृहित धरल्यास हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्रासाठी ५.४२ हेक्टर आरक्षण ठेवले पाहिजे. प्रत्यक्षात २.९० हेक्टर क्षेत्रच हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्रांसाठी राखीव ठेवण्यात आले आहे. त्यामुळे नागरिकांच्या गरजेनुसार हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्रांचा विकास होणे शक्य नाही.
उद्याने
उद्यानांसाठी ४३.०४ हेक्टर जागा आरक्षित ठेवायला हवी होती. प्रसिद्ध केलेल्या प्रारूप आराखड्यात उद्यानांसाठी ७५.४२ हेक्टर क्षेत्र आरक्षित असल्याचे दाखवण्यात आले आहे. हे क्षत्र सुधारित आराखड्यात नमूद करताना हर्सूल येथील सध्या अस्तित्वात असलेले ४७.२० हेक्टरचे उद्यान त्यात समाविष्ट करण्यात आले आहे. वास्तविक पाहता हे उद्यान वगळून क्षेत्रफळाची बेरीज करणे आवश्यक होते. ४७.२० हेक्टर क्षेत्र वजा केल्यास १४.६ हेक्टर क्षेत्र कमी करण्यात आले आहे.
क्रीडांगणे
एक हजार लोकसंख्येसाठी ०.४० हेक्टर क्षेत्राचे क्रीडांगण असले पाहिजे. २०२६मधील संभाव्य लोकसंख्या लक्षात घेता ८६ क्रीडांगणांसाठीच्या जागा आरक्षित ठवणे गरजेचे होते, पण सुधारणा करताना २० जागाच क्रीडांगणासाठी आरक्षित ठेवल्या. ६० हेक्टरच्या गोल्फकोर्ट मैदानावर आरक्षण दाखवून क्रीडांगणासाठीच्या जागांच्या क्षत्रफळाची गोळाबेरीज करण्यात आली. गोल्फकोर्टचे मैदान एमजीएम या संस्थेचे असून, त्याची मालकी वैयक्तिक आहे. सार्वजनिक वापरासाठी क्रीडांगण म्हणून त्याचा वापर होऊ शकत नाही.
सेक्टर ः सी
प्राथमिक शाळा, वाचनालय
सेक्टर सीमधील २०२६ची संभाव्य लोकसंख्या १ लाख ४३ हजार गृहित धरल्यास ४२ जागा आणि १७.५० हेक्टर क्षेत्र शाळा व वाचनालयासाठी आरक्षित असणे गरजेचे होते, प्रत्यक्षात २५ जागा आणि ११.४५ हेक्टर क्षेत्रच आरक्षित ठेवण्यात आले आहे.
उद्याने
या सेक्टरमध्ये उद्यानांसाठी २८.६० हेक्टर जागा उद्यानांसाठी राखीव ठेवणे अपेक्षित होते. प्रत्यक्षात १०.६० हेक्टर क्षेत्र कमी दाखवण्यात आले आहे. सध्या अस्तित्वात असलेले सी-८२ गार्डन उद्यानाच्या क्षेत्रात समाविष्ट करण्यात आले. त्याचे क्षेत्रफळ १४.६० हेक्टर आहे. सध्या अस्तित्वास असलेले क्षेत्र सुधारित विकास आराखड्यात दाखवून नागरिकांची दिशाभूल करण्यात आल्याचा आक्षेपही आहे. प्रारूप विकास आराखड्यात चिकलठाणा शिवारात गटक्रमांक २३६वर स्टेडिअम दाखवण्यात आले आहे. प्रत्यक्षात ही जागा गायरान जमिनीची आहे.
हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्र
हॉस्पिटल व आरोग्य केंद्रांसाठी सेक्टर सीमध्ये ३.५७ हेक्टर क्षेत्र आरक्षित ठेवणे अपेक्षित होते, पण प्रत्यक्षात २.१५ हेक्टर क्षेत्रच आरक्षित ठेवण्यात आली. १.४२ हेक्टर क्षेत्र कमी ठेवलेले आहे. त्यामुळे मानांकनाचा भंग झाल्याचे आक्षेपांमध्ये नमूद करण्यात आले आहे.
सेक्टर ः डी
प्राथमिक शाळा, वाचनालय
डी - सेक्टरची २०२६मधील संभाव्य लोकसंख्या १ लाख ६८ हजार गृहित धरल्यास ५० जागांचे आरक्षण ठेवणे गरजेचे होते. त्याचे क्षेत्रफळ २०.१६ हेक्टर असणे अपेक्षित आहे. प्रारूप आराखड्यात मात्र १३ जागा दाखवण्यात आल्या. अस्तित्वात असलेल्या शाळा व वाचनालयाच्या १९ जागा गृहित धरल्यास १८ जागा कमी दाखवण्यात आल्या.
क्रीडांगण
क्रीडांगणांसाठी ६७ हेक्टर जागा आरक्षित असणे अपेक्षित आहे, पण सुधारित आराखड्यात २३.८७ हेक्टर जागाच क्रीडांगणासाठी आरक्षित ठेवण्यात आल्याचा उल्लेख करण्यात आला. ४३.३३ हेक्टर क्षेत्र कमी दाखवण्यात आले आहे. त्यामुळे भविष्यात क्रीडांगणांचा प्रश्न निर्माण होण्याची शक्यता आहे.
उद्याने
डी - सेक्टरमध्ये ३३.६० हेक्टर क्षेत्र उद्यानांसाठी आरक्षित ठेवणे गरजेचे असताना ८.७३ हेक्टर क्षेत्रच राखीव ठेवण्यात आले आणि चारच जागा उद्यानासाठी आराखड्यात दाखविल्या. डी - सेक्टरचे क्षेत्रफळ १५४२.७४ हेक्टर आहे.
हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्र
मानांकनानुसार दहा हजार लोकांसाठी ०.२५ हेक्टर क्षेत्र हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्रासाठी आरक्षित असले पाहिजे. संभाव्य लोकसंख्या लक्षात घेता १६ जागा आणि ४.२० हेक्टर क्षेत्र हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्रांसाठी आरक्षित ठेवायला हवे होते, पण दहा जागा आणि ३.५१ हेक्टर क्षेत्रच आरक्षित करण्यात आले आहे. सहा जागा आणि ०.६९ हेक्टर क्षेत्र कमी दाखवण्यात आले आहे.
सेक्टर ः ई
प्राथमिक शाळा, वाचनालय
सेक्टर - ईची २०२६ मधील संभाव्य लोकसंख्या १ लाख ६२ हजार गृहित धरल्यास प्राथमिक शाळा व वाचनालयांसाठी ४९ जागा आरक्षित असणे गरजेचे आहे. त्याचे क्षेत्रफळ १९.४४ हेक्टर असले पाहिजे. प्रसिद्ध करण्यात आलेल्या प्रारूप आराखड्यात २४ जागाच प्राथमिक शाळा व वाचनालयासाठी ठेवण्यात आल्या. त्याचे क्षेत्रफळ १२.२४ हेक्टर दाखवण्यात आले.
क्रीडांगण
क्रीडांगणांसाठी ६४.८० हेक्टर जागा आरक्षित ठेवायला हवी होती, पण प्रत्यक्षात ३०.७० हेक्टर जागाच क्रीडांगणासाठी आरक्षित असल्याचे दाखवण्यात आले. ३४.१० हेक्टर जागा कमी दाखवण्यात आली.
हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्र
ई - सेक्टरची संभाव्य लोकसंख्या लक्षात घेता हॉस्पिटल, आरोग्य केंद्रांसाठी ४.०५ हेक्टर जागेचे आरक्षण ठेवायला हवे होते, प्रत्यक्षात २.९४ हेक्टर जागा आरक्षित ठेवण्यात आली. १.११ हेक्टर क्षेत्रफळ कमी ठेवण्यात आले.
उद्याने
सेक्टर - ईमध्ये ३२.४० हेक्टर जागा आरक्षित ठेवणे गरजेचे होते, पण प्रत्यक्षात २३.०५ हेक्टर क्षेत्र उद्यानांसाठी आरक्षित करण्यात आले. ९.३५ हेक्टर जागा कमी आरक्षित करण्यात आली.
रस्त्याची रुंदी घटवली
औरंगाबाद ते पैठणरोडवर खांडेवाडीला जाणारा रस्ता १९९१च्या मंजूर विकास आराखड्यात ६० मीटर रुंदीचा होता. प्रारूप आराखड्यात तो १५ मीटरचा करण्यात आला. संभाव्य लोकसंख्या आणि वाढणारी वाहतूक लक्षात घेता रस्ते जास्त रुंदीचे असले पाहिजेत, पण तसे करण्यात आले नाही.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
