Ravindra.Taksal@timesgroup.com
औरंगाबाद ः हर्सुलजवळच्या सावंगी परिसरात गेल्या काही वर्षांत फ्लॅट संस्कृती वेगाने वाढली. ग्रामपंचायतीने गावठाणात सुविधा पुरविल्या, मात्र परिसरातील वसाहती अद्याप मूलभूत सोयींपासून दूर आहेत. परिसरात सोयी-सुविधा पुरविण्यासाठी निधी कमी पडतो, अशी अडचण गावाचे कारभारी सांगतात. त्याचबरोबर या भागात अनधिकृत बांधकामे होत असल्याचीही तक्रार केली जाते. त्यामुळे शहरालगत, सावंगीतील नव्या वसाहतींत राहणाऱ्या नागरिकांची मात्र गैरसोय होत आहे.
सिडको झालरक्षेत्र विकास आराखड्यात असलेल्या सावंगी, तुळजापूर व अश्रफपूर या तीन गावांची ग्रुप ग्रामपंचायत आहे. महसुली क्षेत्र वेगवेगळे असलेल्या या तिन्ही गावाचे गावठाण क्षेत्र मात्र एकच आहे. महसुली रेकॉर्डवर या गावाची नावे वेगवेगळी असलीतरी आजघडीला सावंगी म्हणूनच त्यांची ओळख झाली आहे. सावंगीच्या गावठाण भागात गावपण कायम असलेतरी गाव परिसरात गेल्या काही वर्षात झपाट्याने फ्लॅट संस्कृती वाढली आहे.
शहरापासून अवघ्या दहा किलोमीटर अंतरावर असलेल्या सावंगीचा झपाट्याने विस्तार होत आहे. सावंगी, तुळजापूर व अश्रफपूर अशी ग्रुप ग्रामपंचायत असलेले हे गाव औरंगाबाद-सिल्लोड महामार्गावर, औरंगाबादपासून अवघ्या काही किलोमीटरवर आहे. गावापर्यंत जाण्यासाठी चांगला रस्ता आहे. महामार्ग असला तरी अपवाद वगळता बहुतेक एसटी बस येथे थांबत नाहीत. त्यामुळे येथील ग्रामस्थांना प्रवासासाठी खासगी वाहने, रिक्षा याशिवाय अन्य पर्याय नाही.
गणपती, मारोती, गजानन महाराज, विठ्ठल रुख्माई, कालिंका माता व कुलदैवत तुळजा भवानी आदी मंदिरे या गावात आहेत. राघवानंद महाराजांचा प्रसिद्ध मठही गावात आहे. शिवरात्रीला भाविकांची मोठी गर्दी असते. गावात कुस्तीची स्पर्धाही होते.
वाढत्या नागरी वसाहतींमुळे सावंगी गाव आता औरंगाबाद शहराचा भाग बनला आहे. गावाची लोकसंख्या शासकीय दफ्तरी सुमारे साडेपाच हजारांच्या आसपास असली, तरी नवीन वसाहतींत राहणाऱ्या नागरिकांची संख्या मिळून येथील एकूण लोकसंख्या ही बारा ते चौदा हजारांवर गेल्याचे ग्रामस्थ सांगतात. एस.एस. पार्क, कल्याण साई विश्व, हरिओम नगर, पन्नालाल नगर यांसह अनेक गृह प्रकल्प येथे नव्याने उभारले असून, अनेक प्रकल्पांची बांधकामे जोमाने सुरू आहेत. सर्वसाधारण, मध्यम उत्पन्न गटांतील ग्रामस्थांसह गेल्या काही वर्षांत नोकरदारांची संख्या येथे वाढली आहे. खामनदी गावाच्या शिवारातून जाते.
पंचायतीवर काँग्रेसची सत्ता
पंचायत समिती व जिल्हा परिषद सदस्य राष्ट्रवादी काँग्रेसचे आहे. गावात काँग्रेसची सत्ता असून, त्याखालोखाल भारतीय जनता पक्ष, शिवसेनेने प्राबल्य आहे.
सीटी बसची मागणी
सिल्लोड, अजिंठा महामार्गावरील महत्त्वाचे गाव असून, सावंगी येथे सर्व एसटी बस थांबत नाहीत. त्यामुळे खासगी वाहन, रिक्षा याशिवाय अन्य दुसरा पर्याय नाही. शहर बस सेवा सुरू व्हावी, अशी गावकऱ्यांची मागणी आहे.
शेती व दुग्ध व्यवसाय
सावंगी गावठाण भागात राहणाऱ्या बहुतेक ग्रामस्थ शेती व्यवसायात आहेत. शेती हेच त्यांचे उत्पन्नाचे मुख्य साधन आहे. कापूस, मका, गहू, मका, या पिकांबरोबरच येथील बहुतेक शेतकरी भाजीपाला लागवडीवर भर देतात. गावापासून औरंगाबाद तसेच जाधववाडी येथील कृषी उत्पन्न बाजार समिती हाकेच्या अंतरावर आहे. ही जमेची बाजू असून, वाहतूक खर्चही कमी लागतो. शेतीला जोडधंदा म्हणून काहीजण दुग्ध व्यवसायही करतात. सिडकोसह शहराच्या अन्य भागांत येथील शेतकरी दररोज दूध विक्रीसाठी येतात, तर काही तरुणांनी औरंगाबादेतील मयूर पार्कसह अन्य भागात स्वतःच्या खासगी दुध डेअरीही सुरू केल्या आहेत. सावंगीत दोन खासगी दूध डेअरी अाहेत. दूध विक्रीबरोबरच तूप, लोणी आदी दुग्धजन्य पदार्थही येथे तयार केले जातात, असे ग्रामस्थांनी सांगितले. गावात रेशन दुकान, वीड मंडळाचे सबस्टेशन, पोस्ट ऑफिस, एटीएम केंद्र आदी सुविधा अाहेत. पशुपालकांना नायगाव येथील केंद्रावर जावे लागते.
महामार्गावर थाटली दुकाने
सावंगी औरंगाबाद-सिल्लोड महामार्गावर आहे. वाहनांची नेहमी वर्दळ असल्याने हॉटेल, खत-बियाणे विक्री, मेडिकल, खासगी हॉस्पिटल, किराणासह अनेक छोटी-मोठी दुकाने, सेवा केंद्र थाटल्या गेली आहेत. त्यानिमित्ताने तरुणांना रोजगारांची संधी मिळत आहे. सावंगी गावाचे भौगोलिक क्षेत्र १ हजार २५७ हेक्टर असून, लागवडीलायक क्षेत्र ७८६ हेक्टर आहे. बिनशेती क्षेत्र सुमारे १६ हेक्टर, तर परिसरात गायरान क्षेत्र ९७ हेक्टर आहे. वनक्षेत्र २६५ हेक्टर आहे. तुळजापूर व अश्रफपूरचे भौगोलिक क्षेत्र अनुक्रमे ३५६ आणि २०५ हेक्टर अाहे. लागवडीलायक क्षेत्र अनुक्रमे २९२ व १७४ हेक्टर आहे. तुळजापुरात २६ हेक्टर, तर अश्रफपुरात सुमारे ९ हेक्टर गायरान जमीन असल्याचे महसूल अधिकाऱ्यांनी नमूद केले.
पाणीपुरवठा योजना गावठाणापुरतीच
ग्रामपंचायतीने राष्ट्रीय पेयजल योजनेतून गावासाठी पाणीपुरवठा उभारली. त्यासाठी दीड कोटी रुपये खर्च करण्यात आले. सावंगी तलावातील विहिरीतून पाणी आणण्यात आले. योजना अंतिम टप्प्यात आहे, मात्र या योजनेचा लाभ केवळ गावठाणालाच होणार आहे. उर्वरित भागात बोअर किंवा विकतच्या पाण्यावर नागरिक अवलंबून आहेत. त्यात गावठाण भागात सध्या दूषित पाणीपुरवठा होत असल्याच्या तक्रारी असून, काही ग्रामस्थ विकतचे पाणी घेणे पसंत करतात.
आरोग्य केंद्रात सेवा पुरेशी नाही
गावात आरोग्य उपक्रेंद आहे. तेथे २४ तास वैद्यकीय सेवा मिळाली पाहिजे, अशी ग्रामस्थांची मागणी आहे. गावातील अंगणवाडीसाठी हक्काची इमारत नाही, तर सामाजिक सभागृहाची इमारतही जुनी झाली आहे. जिल्हा परिषद शाळा व परिसर स्वच्छ असून, येथे सातवीपर्यंतची शाळा आहे. गाव परिसरात बारावीपर्यंत खासगी शाळा असून, इंग्रजी माध्यमाच्या काही शाळा नव्याने सुरू झाल्या आहेत. औरंगाबादेहून अनेक विद्यार्थी याठिकाणी येतात.
नागरी समस्या कायम
गावठाण भागात रस्ते, ड्रेनेज यांसह अन्य सुविधा देण्याचा प्रयत्न झाला असला, तरी गावाच्या सर्व भागात या सुविधा नाहीत. आरोग्याचा प्रश्नही त्यामुळे निर्माण होतो. सिमेंट, डांबरी रस्ते गावठाण भागात अाहेत. विस्तारलेल्या गावात मात्र चिखलमय रस्त्याचा वापर करावा लागतो. गावाता विस्तार होत आहे, म्हणून विकासकामांसाठी निधी कमी पडतो, असे येथील कारभाऱ्यांचे म्हणणे आहे. गाव व परिसरात पुरेसे पथदिवेही नाहीत.
जमिनीचे भाव गगनाला
सिडको झालर विकास क्षेत्रात असलेले हे गाव भौगोलिक दृष्ट्या औरंगाबाद शहराचा एक भाग झाले आहे. गेल्या पाच ते सहा वर्षांत गावठाण परिसरात अनेक नवीन वसाहती निर्माण झाल्या असून, अनेक गृहप्रकल्प तेथे तयार होत आहे. झपाट्याने होणारे नागरीकरणामुळे येथील जमिनीला सोन्याचा भाव आला आहे, असे ग्रामस्थांनी सांगितले. काही ठिकाणी एक ते दोन कोटी रुपये एकर भाव असल्याचे त्यांनी सांगितले.
हॉटमिक्स, स्टोन क्रेशर
सावंगी परिसरात सुमारे सहा ते सात हॉटमिक्स प्रकल्प असून, ३०हून अधिक स्टोन क्रेशर आहेत. तेथे शेकडो कामगार कार्यरत असून, ते आता सावंगी गावाचे रहिवासी झाले आहेत. अनेक जण या प्रकल्पांच्या परिसरात राहतात.
गावाचा विस्तार होत आहे. सर्व परिसरात विकासकामे व्हावेत, हीच अपेक्षा आहे. त्यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत. सावंगी तलावात विहीर घेण्यात आली असून, तेथून गावाला पाणीपुरवठा केला जातो. अनेक नवीन वसाहती होत असल्याने विकासकामासाठी निधी कमी पडतो. झालर विकास क्षेत्रात हे गाव येत असून, अनेक भागांत चुकीची आरक्षणे टाकली आहेत. त्याचा फेरविचार झाला पाहिजे. अर्थात, महापालिका क्षेत्रापेक्षा ग्रामपंचायती बरी.
- राजेंद्र जगदाळे पाटील, सावंगी
दीड कोटी रुपये खर्चाची नवीन जलवाहिनी टाकून गावासाठी पाणीपुरवठा केला जात आहे. योजनेचे काम अंतिम टप्प्यात आहे, मात्र असे असलेतरी गावाचा वाढता विस्तार पाहात गावठाण परिसर वगळता उर्वरित भागात पाणीपुरवठा करणे शक्य होत नाही. सावंगी, तुळजापूर व अश्रफपूर अशी ग्रुप ग्रामपंचायत असून, तिन्ही गावाचे गावठाण एकत्रच आहे.
- शेख कदीर अब्दुल रहेमान, उपसरपंच, सावंगी
रस्ते, ड्रेनेज, पथदिवे असे अनेक नागरी प्रश्न पूर्णपणे सोडावले गेले नाहीत. आजही अनेक भागात नागरिकांना विकतचे पाणी घ्यावे लागते. शासनाची घरकूल योजना योग्य पद्धतीने गावात राबविण्याची गरज आहे. गावातील अनेकांकडे रेशनकार्ड नाही, ही परिस्थिती केव्हा बदलणार.
- आशा कुबेर, सदस्य ग्रामपंचायत, सावंगी
पालिका क्षेत्रात समाविष्ट झालेले हर्सूल गाव आमच्या सावंगीलगतच आहे. हर्सूलचा विकास झाला नाही, तेथे सावंगीचा विकास महापालिका केव्हा करणार. त्यापेक्षा ग्रामपंचायत किंवा विकास प्राधीकरणामार्फतच या गावाचा विकास होईल. भरीव आर्थिक तरतूद झाली पाहिजे.
- दामोदर अंबादास भालेराव, ग्रामस्थ
आमच्या वसाहतीकडे पूर्णपणे दुर्लक्ष केले जात आहे. ड्रेनेज, पाणी पुरवठा, रस्ता अशा कोणत्याही नागरी सुविधा पुरविण्यात येत नाही. या समस्या सुटल्या पाहिजे.
- निलोफर समद शाह, ग्रामस्थ
आमच्या गावठाण भागात विविध विकासकामे झाले आहेत. पाणीपुरवठा आता सुरळीत होत असून, नवीन रस्ते तयार झालेत. स्वच्छतेवर भर दिला जातो.
- सपना जगदाळे, ग्रामस्थ
आम्ही गावठाणाबाहेर नवीन वस्तीत राहतो. त्याठिकाणी नागरी सुविधा अद्यापही नाही. त्याकडे अधिक लक्ष दिले पाहिजे. नागरिकांना फार त्रास होतो.
- सरोजनी जगदाळे, ग्रामस्थ
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
