महिलांना न्याय देण्यासाठी महिलांनी सक्षमपणे राजकारणात आले पाहिजे. गुणवत्तेच्या आधारावर राजकारणात आपण आपले स्थान निर्माण केले पाहिजे. राजकारणाची भाषा आता बदलली आहे. त्यामुळे नेत्यांच्या आशीर्वादाने राजकारणात काम न करता स्वच्छ, पारदर्शकपणे प्रसंगी कठोर होत जनहितासाठी व प्रामुख्याने महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी काम केले पाहिजे, असा सूर ‘महाराष्ट्र टाइम्स’ने नवरात्रानिमित्त आयोजित केलेल्या ‘राऊंड टेबल’मध्ये व्यक्त करण्यात आला. या राऊंड टेबलमध्ये विविध पक्षांच्या पदाधिकारी, लोकप्रतिनिधी सहभागी झाल्या. ‘मटा’च्या या उपक्रमाचे स्वागत करून त्यांनी आपले अनुभव शेअर केले.
सभागृहात बोललेच पाहिजे
राजकारणातील सर्व महिलांनी एकत्र येऊन काम केले पाहिजे. महापालिका, जिल्हा परिषदेतील महिला लोकप्रतिनिधींनी सभागृहात बोललेच पाहिजे. त्या बोलणार नाहीत तोपर्यंत त्यांचे प्रश्न सुटणार नाहीत. सभागृहात बोलणाऱ्या महिलांनाच अधिकारी घाबरतात, पण अधिकाऱ्यांनी घाबरावे म्हणून बोलू नये. कामे होण्यासाठी राजकारणातील महिलांनी बोलले पाहिजे. महिलांना न्याय देण्यासाठी बोलले पाहिजे. माझे पती २५ वर्षांपासून शिवसेनेत काम करतात. मी संस्थाचालक आहे, मुख्याध्यापिका आहे. १८९० मतांनी मला मतदारांनी निवडून दिले व महापलिकेत पाठवले. एकदा निवडून आल्यावर विरोधकांचा विरोधक म्हणून विचार करायचा नसतो. ते देखील आपलेच नागरिक आहेत, असे समजून काम करायचे असते. मी आता त्याच पद्धतीने काम करीत आहे. माझ्या माहेरीही राजकारणाचा वारसा आहे. सासर आणि माहेरच्यांचा राजकारणातील सक्रिय सहभागाचा आता उपयोग होत आहे. महिलांना लोकप्रतिनिधी म्हणून काम करताना प्रशासनाकडून काही अडचणी येतात, पण आपण खंबीरपणे उभे राहून काम करून घेण्याची भूमिका ठेवल्यास प्रशासनाचीही मानसिकता बदलते. महिलांना सहकार्य करण्याच्या निर्णयाप्रत प्रशासन येते, असा माझा अनुभव आहे.
- सीमा खरात, शिवसेना, नगरसेविका, महापालिका.
राजकारणाची भाषा बदलत आहे
राजकारणात काम करताना आपल्याला राजकीय पार्श्वभूमी असणे गरजेचे असते. ही पार्श्वभूमी नसेल, तर काम करताना अडचणी येतात. सध्या या अडचणींना तोंड देत काम करणे सुरू आहे. मी स्वतः उच्च शिक्षित आहे. त्याचा फायदा राजकारणात काम करताना होईल, असा मला विश्वास आहे. मी प्रथमच नगरसेवक म्हणून निवडून आले. नगरसेवक म्हणून निवडून आल्यावर पहिले एक-दोन महिने ब्लँक गेले. यावेळी बहुतेक नगरसेवकांची पहिलीच टर्म आहे. असे असले तरी महापालिकेच्या सभागृहात नगरसेवकाचा पक्ष पाहिला जात नाही. त्याने मांडेलल्या प्रश्नाला प्राधान्य दिले जाते. दीड वर्षाच्या काळात महापालिकेत तीन आयुक्त झाले. त्यामुळे कामे करताना थोडे अडथळे आले. वॉर्डाच्या विकासासाठी निधी मिळाला नाही, याचे दुःख आहे, पण येत्या काळात सगळे चांगले होईल असा विश्वास वाटतो. लोकप्रतिनिधी आणि प्रशासन भांडत राहिले, तर शहराचाच तोटा आहे. त्यामुळे शहराचा विकास साधण्यासाठी या दोन्ही घटकांनी समन्वयाने काम केले पाहिजे. महिलांना राजकारणात काम करताना अडचणी येतात, पण आपले ध्येय आणि दृष्टिकोन स्पष्ट असेल, तर त्यांवर सहज मात करता येते. राजकारणाची भाषा आता बदलत आहे, उच्चशिक्षित महिला या क्षेत्रात येत आहेत. त्यामुळे नक्कीच चांगले बदल या क्षेत्रात घडतील, असा विश्वास वाटतो.- अंकिता विधाते, राष्ट्रवादी काँग्रेस, नगरसेविका, महापालिका.
कठोर बना, स्पष्ट भूमिका घ्या
आमचे कुटुंबच राजकारणातले. वडिलांनी कॉलेज काढले. त्यात मी शिकवते. घरात सगळे काही असले, तरी मला जे काही मिळाले ते स्ट्रगल करूनच. मी राजकारणात येऊ नये, असे घरच्यांना वाटत होते, पण मी राजकारणात आले. राजकारणातील महिलांकडे चांगल्या नजरेने पाहिले जात नाही, पण मी माझा स्वभाव कडक ठेवला आहे. आपण कसे वागतो, बोलतो यावर सगळे अवलंबून असते. आपण स्वच्छ, पारदर्शक, कडक स्वभाव ठेवून काम केले, तर सगळेजण योग्य अंतर ठेवून आपल्याशी वागतात, हे मी अनुभवले आहे. राजकारणातील महिलांनी असेच वागले पाहिजे. मला कोणतीही निवडणूक लढवायची नाही. चांगले काम करून स्वतःची ओळख निर्माण करायची आहे. मी कॉलेजमध्ये आता संचालक म्हणून काम करते. त्यामुळे प्रत्येक गोष्ट तांत्रिकदृष्ट्या तपासून पाहते. राजकारणात आल्यावर माझा हा स्वभाव मी कायम ठेवला आहे. शिक्षित महिला राजकारणात आल्याच पाहिजेत. आता काम करणाऱ्यांनाच चांगले दिवस आहेत, हे राजकारणात येण्याची इच्छा असणाऱ्या महिलांनी लक्षात घेतले पाहिजे. आपली भूमिका स्पष्ट असेल, तर काम करताना येणाऱ्या अडचणी आपोआप दूर होतात.
- डॉ. अनुपमा पाथ्रीकर, जिल्हा कार्याध्यक्षा, राष्ट्रवादी काँग्रेस.
महिला सक्षमीकरणासाठी काम करावे
नेत्यांच्या वरदहस्तामुळे पक्ष-संघटनेत काम करण्याची काँग्रेसची परंपरा मी मोडीत काढली. राजकारणात काम करणाऱ्या महिलेचे विचार आणि काम करण्याची पद्धत स्पष्ट असली, की तिला मानसन्मान मिळतोच. राजकारणातील महिलेने स्वतः स्वच्छ, पारदर्शक वेळप्रसंगी कठोर असले पाहिजे. आज राजकारणाची भाषा बदलली आहे. राजकारणात आता महिला स्वतःच्या गुणवत्तेने काम करू लागल्या आहेत. महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी, समाजप्रबोधनासाठी महिलांनी राजकारणात काम केले पाहिजे. माझे माहेर लातूरचे. माहेरी राजकारणाचा वारसा होता, पण सासरी तसे वातावरण नव्हते. पती इंजिनीअर. त्यांनी स्वतःचा व्यवसाय सुरू केला. मी त्यांच्याबरोबर गारमेंटचा व्यवसाय सुरू केला. त्यातच काँग्रेसने बचत गटाच्या शहराध्यक्षपदाची जबाबदारी माझ्यावर दिली. पती इंजिनीअर असले, त्यांचा स्वतःचा व्यवसाय असला, तरी ते समाजकारणात आहेत. त्यामुळे बचत गटाच्या शहराध्यक्षपदाची जबाबदारी आल्यावर देखील आम्हा दोघांचे ट्युनिंग चांगले जमले. राजकारण माझ्या अंगात भिनलेले नाही. समाजकारणाच्या दृष्टीने मी राजकारणात आले. काम करताना आपला मार्ग आणि विचार स्पष्ट असला पाहिजे, असे मला या क्षेत्रात काम करताना वाटते.
- सरोज मसलगे, शहराध्यक्षा, काँग्रेस महिला आघाडी.
महिला सक्षम होत असल्याचे चित्र
महिला आरक्षण मिळाल्याने मी फुलंब्री येथून जिल्हा परिषद सदस्य म्हणून निवडून आले. महिला सक्षमीकरणाबाबत मी समाधानी आहे. पुरूषप्रधान संस्कृतीत महिलांचे वाढते वर्चस्व असून, त्यातून महिला सक्षम होऊ लागल्या आहेत, हे स्पष्ट दिसून येते. सत्ताधारी आणि जिल्हा परिषद यात समन्वयाचा अभाव आहे. प्रशासनाची भूमिका कायम असहकार्याचीच राहिली आहे, तरीही विकास कामांना आम्ही प्राधान्याने व नेटाने सुरुवात केली आहे. माझा जिल्हा परिषदेतील राजकीय प्रवास २०१२ ते २०१७पर्यंत आहे. माझ्या जिल्हा परिषद मतदारसंघात २२ गावे आहेत. तेथे कायम महिलांनाच कसा पुढाकार मिळेल, यासाठी मी दक्ष असते. त्या-त्या गावांतील सजग नागरिकांमुळे म‌हिलादेखील पुढे आल्या आहेत. माझ्या माहेरी आणि सासरी राजकीय पार्श्वभूमी असल्याने मला स्वतंत्र निर्णय घेताना काहीही अडचणी आल्या नाहीत. सिंचन, शिक्षण, पायाभूत सुविधा, सिमेंट बंधारे, रस्ते याअंतर्गत जिल्हा परिषदेचे सीईओंपासून यांत्रिकी विभागापर्यंतचे सर्वच अधिकारी पदाधिकाऱ्यांनी सहकार्य केले आहे. यामुळेच मी आज स्वतंत्र निर्णय थेऊ शकते आणि सभागृहात देखील अन्यायाविरोधात वाचा फोडू शकते.
- नंदा ठोंबरे, शिवसेना, जिल्हा परिषद सदस्या, फुलंब्री
विकासाच्या कामांत महिलांचा पुढाकार
औरंगाबाद जिल्हा परिषदेत सुमारे ६५ सदस्यांत ३५ महिला आहेत. यावरून तेथे महिलांचे वर्चस्व आहे हे दिसून येते. मुळात सक्षमीकरण आणि स्वतंत्र निर्णय घेण्याची क्षमता महिलांना खूप पुढे घेऊन जात असते. जिल्हा परिषदेच्या माध्यमातून विकासाच्या कामांत महिलांनीच अधिक पुढाकार घेतला असल्याचे मी आवर्जून सांगते. राजकारण, पक्ष आणि वैयक्तिक पातळीवर महिलांना एक जाण असते. त्यातून जिल्हा परिषद सर्कलमध्ये विकासकाम केली आहेत. मी काँग्रेसची सदस्य असले, तरी सभागृहात आजपर्यंत महिलांसाठी सर्वसमावेशक योजना कशा आणता येतील याचाच विचार केला आहे. शेती, ग्रामविकास यांसह महिलांसाठी विविध योजना मी हिरीरीने आणल्या, सक्षमीकरणासाठी २००हून अधिक मुलींना सायकली, ५०शिवण यंत्रे व ५० पीठ गिरण्या दिल्या आहेत. महिला बचत गटांच्या माध्यमातून मदत केली आहे. मी स्वत: १२वीनंतर सासरी आले, पतीसह सासरच्या सर्व मंडळींनी मला शैक्षणिकदृष्ट्या सक्षम केले. सासरच्या मंडळींनी एमए, एमएडपर्यंत शिकवले. हेच माझ्यासाठी पूरक ठरले. यामुळेच मी सर्कलमधील महिलांचे सक्षमीकरण आणि शैक्षणिक धोरण यांविषयी बोलू शकते. त्यांनीही सक्षम व्हावे, यासाठी काम करू शकते. मी देवगाव रंगारी परिसरात जिल्हा परिषदेच्या माध्यमातून मुला-मुलींसाठी डिजिटल शाळा सुरू केल्या आहेत. गाव पातळीवर पाणीपुरवठा योजना आणल्या आहेत. त्यामुळे महिलांच्या डोक्यावरचा पाण्याचा हंडा उतरला, याचे मला समाधान आहे.
- उज्ज्वला सोनवणे, काँग्रेस, जिल्हा परिषद सदस्य, देवगाव रंगारी
राजकारणाबरोबर समाजकारण
महिलांना दुर्गेचे रूप म्हटले जाते. त्यामुळे महिलांना डावलून चालणार नाही, हे सर्वांनीच लक्षात घेतले पाहिजे. राजकीय पातळीवर काम करताना आम्ही ८० टक्के समाजकारण आणि २० टक्के राजकारण ही शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे यांची शिकवण लक्षात घेतली आहे. त्यातूनच मला प्रेरणा मिळाली आणि महिला आघाडीची शहर संघटक झाले. समाज आजिबात वाईट नाही, प्रवृत्ती वाईट असते. मला दहावीनंतर माझ्या पतींनी आणि सासरच्या मंडळीनी शिकविले. मी बीएस्सी झाले. शिवाजीनगरसारख्या मध्यमवर्गीय वॉर्डात पक्षाचे काम करताना समाजहित आणि वॉर्डाचे हित लक्षात घेतले. प्रसंगी माझ्यावर अन्यायही झाला असेल, पण मी शिवसेना सोडली नाही. सातत्याने समाजासाठी काम करत राहिले. पतीने व्यक्त केलेला विश्वास, सचोटी आणि कायम दिलेली साथ, यामुळे मी काम करतेय. स्वामी समर्थ केंद्र, स्वच्छता मोहीम, महिला बचत गटाचे काम यांचा सातत्याने फॉलोअप असतो. त्यातून मला समाजात स्थान मिळाले. पक्षाच्या सर्वोच्च नेत्यांनी माझी दखल घेतली आहे. स्थानिक पातळीवरही माझ्या कामातून मी मला सिद्ध केले आहे. मी महिला म्हणून सक्षम आहे. शिवसेनेतही महिलांना मिळणारे मानाचे स्थान त्यासाठी कारणीभूत आहे.
- ज्योती काथार, शिवसेना, महिला आघाडी शहर संघटक, औरंगाबाद.
सक्षमपणे कामाची पक्षाने दिली संधी
भारतीय जनता पक्षाच्या महिला आघाडीची शहराध्यक्ष म्हणून मला खूप मोठी संधी मिळाली, असे मी मानते. त्यातून जबाबदारीची जाणीव निर्माण होत आहे, अशी माझी भावना आहे. आमच्याच पक्षाची सत्ता असल्याने आमच्यावर जबाबदारी अधिक आहे. हे सरकार काय करते, कोणत्या योजना राबवते, महिलांना अधिक सक्षम करण्यासाठी विशेष प्रयत्न काय केले जात आहेत, महिला व बालविकासाच्या माध्यमातून सक्षमीकरण कसे केले जात आहे, याविषयी अधिक सजगपणे सांगण्याची जबाबदारी आमच्यावर आहे. पक्षात महिलांसाठी अतिशय सन्मानाचे स्थान आहे. त्यामुळे सक्षमपणे काम करता येते. महिला सक्षमीकरणाच्या दृष्टीने राजकारणातील माझा प्रवास सार्थक ठरेल, असे मला वाटते.
- मनिषा भन्साळी, भारतीय जनता पक्ष, महिला आघाडी शहराध्यक्ष, औरंगाबाद.
(संकलन : उन्मेष देशपांडे, धनंजय कुलकर्णी)
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
