म. टा. प्रतिनिधी, औरंगाबाद
काळाच्या गतीत अभिव्यक्त होण्याची साधने बदलत आहेत. सोशल मीडियाने अभिव्यक्त होण्याची हक्काची जागा उपलब्ध केली. विशेषतः सर्वांपर्यंत पोहचण्यासाठी फेसबुक कवींचा मित्र बनले. या पार्श्वभूमीवर ‘महाराष्ट्र टाइम्स’च्या पाचव्या वर्धापनदिनानिमित्त आयोजित फेसबुक ‘मटा कविसंमेलन’ लक्षवेधी ठरले. या कविसंमेलनातील सर्वोत्कृष्ट कवी सुनील उबाळे, रामप्रसाद वाव्हळ आणि रमेश ठोंबरे यांना रविवारी पारितोषिक प्रदान करण्यात आले. या कार्यक्रमाला प्रसिद्ध कवी रवी कोरडे, कवी व स्पर्धेचे परीक्षक संदीप जगदाळे आणि ‘राजहंस प्रकाशन’चे श्याम देशपांडे यांची प्रमुख उपस्थिती होती.
सोशल मीडिया नवीन पिढीचा मित्र झाला आहे. नियतकालिकात उमटणारे साहित्य आता फेसबुकवर झळकत आहे. अधिकाधिक वाचकांपर्यंत पोहचवणारे फेसबुक माध्यम लोकप्रिय आहे. कवी, पत्रकार, साहित्यिक, विचारवंत, सामाजिक कार्यकर्ते या बुद्धिजिवी वर्गाने सोशल मीडियाचे महत्त्व ओळखले. सद्यस्थितीत नवोदित लेखकाचे साहित्य सर्वप्रथम सोशल मीडियात प्रसिद्ध होते. अभिव्यक्त होण्यासाठी फेसबुक माध्यम सर्वांना विश्वासार्ह वाटते. या माध्यमाची लोकप्रियता लिहिण्यासाठी प्रेरणा देत आहे.
लघुकथा, कविता, लेख, चारोळी, राजकीय विश्लेषण अशा विविध विषयांना तरुणाई गंभीरपणे मांडत आहे. या पार्श्वभूमीवर ‘मटा’च्या पाचव्या वर्धापनदिनी फेसबुक कविसंमेलन हा चाकोरीबाह्य उपक्रम घेण्यात आला. ‘मटा कविसंमेलन’ फेसबुक पेजवर शुक्रवारी (९ डिसेंबर) सकाळी दहा ते सायंकाळी पाच या वेळेत कविसंमेलन रंगले. राज्यभरातील शेकडो कवी संमेलनात सहभागी झाले आणि आपल्या प्रतिभेची चुणूक त्यांनी दाखवली. सामाजिक भान असलेली कविता प्रामुख्याने कविसंमेलनात दिसली. स्त्री स्वातंत्र्य, नोटबंदी, ऑनलाइन, जातवास्तव, मूकमोर्चे, पाऊस, शेतीची दशा, संस्कृती, राजकीय विडंबन अशा विषयांची कवींनी मांडणी केली. कविता लेखनाची वैविध्यपूर्ण शैली वाचकांना खिळवून ठेवणारी ठरली. जास्तीत जास्त कविता अपलोड करून कवींनी संमेलनाची रंगत वाढवली. त्यामुळे मटा कविसंमेलन पेज दिवसभर वाचकांच्या प्रतिक्रियांनी ओसंडून वाहिले.
वाचकांनी आवडलेल्या कवितांना ‘लाइक’, ‘कॉमेंट’च्या माध्यमातून दाद दिली. सोशल मीडियाचा प्रभावी वापर करून साहित्य दालन समृद्ध करण्याचा उपक्रम वाचकांच्या पसंतीस उतरला. नवोदित कवींचा उत्साह वाढवण्यासाठी मान्यवर कवींनीही कविसंमेलनात सहभाग घेतला. कविता अपलोड करून या उपक्रमाचा उत्साह कायम ठेवला, तर सर्वोत्कृष्ट कवींना ‘राजहंस’ प्रकाशनाच्या वतीने पुस्तके भेट देण्यात आली.
सर्वोत्कृष्ट कवी
- सुनील उबाळे (नशीब)
- साधना कस्पटे (मला धावायचंय)
- रामप्रसाद वाव्हळ (आत्मघात)
- रमेश ठोंबरे (दिवसभराच्या रिमझिमत्या पावसानं)
- सागर कांबळे (नादवणाऱ्या घुंगराचं पैंजण)
‘मटा कविसंमेलना’ त एकूण १४० कविता होत्या. काही कवितात साचेबद्ध व आकलनाचा अभाव असला, तरी प्राथमिक पातळीवरील नक्की नाहीत. सर्वोत्कृष्ट कविता अल्पाक्षरी आहेत, मात्र कवीचे राजकीय आकलन चांगले आहे. अस्तित्वशून्य असण्यातील हतबलता काही कवितेत उत्तम मांडली आहे. प्रेमकविता आणि ग्रामीण कविता यांची सर्वाधिक संख्या होती. पण, ग्रामीण कविता केवळ भावनिक प्रतिक्रिया देणारी आहे. शेती उद्ध्वस्त झाली, असे सांगणारी कविता उद्ध्वस्त होण्याची कारणे शोधत नाही. बीटी क्रांतीसुद्धा शेती उद्ध्वस्त करण्यास कारणीभूत आहे. या गोष्टी कवीने समजून घेतल्या पाहिजे. सोशल मीडियामुळे कवी म्हणून तुमची ओळख निर्माण करता येईल. पण, कवी म्हणून पुढे जाण्याचा प्रवास निश्चितच वेगळा आहे. नवीन पिढीतील कवींनी याचा विचार केल्यास मराठीत अधिक समृद्ध कविता वाचायला मिळेल. ‘मटा’चा उपक्रम कवींचा उत्साह वाढवणारा आहे.
- संदीप जगदाळे, परीक्षक
‘मटा कविसंमेलना’तील सर्वोत्कृष्ट पाच कविता खूप वेगळ्या आहेत. सुनील उबाळे यांच्या कवितेचे नाते थेट नारायण सुर्वे यांच्या कवितेशी आहे. वैयक्तिक जीवन आणि कवीचा संघर्ष या दोन पातळीवर उबाळे यांची कविता समरस झाली आहे. या कवींचे आशय सांगण्याचे सूत्र समान आहे. जगण्याचे आकलन सांगणारी ही कविता आहे. काव्यात्मक यथार्थता सांगणारी कविता मानवतेचा संदेश देते. ग्रामीण कविता गौरवीकरण करणारी असून व्यावहारिक उत्तरे भावनिक पातळीवर शोधत आहे. या कवितेच्या प्रांतात वेगळे प्रयत्न आवश्यक आहेत. फेसबुक कविसंमेलनात सहभागी होऊन नवोदित कवींनी उत्तम आशयाच्या कविता मांडल्या ही जमेची बाजू आहे.
- रवी कोरडे, कवी
वाड्:मयीन नियतकालिकांची संख्या कमी झाल्यामुळे कवितांना योग्य व्यासपीठ मिळत नाही. सोशल मीडिया उपलब्ध असला तरी त्याला मर्यादा आहेत. तसेच कवितासंग्रह विकत घेऊन वाचण्याची वाचकांची सवय मोडली आहे. ‘महाराष्ट्र टाइम्स’ने फेसबुक कविसंमेलन घेऊन नवीन व्यासपीठ उपलब्ध केले ही समाधानकारक बाब आहे.
- श्याम देशपांडे, ‘राजहंस’ प्रकाशन
नशीब
ती रोजच वाटत असते पाट्यावर
हिरव्या मिरच्यासोबत...
तिचं नशीब आणि पोरी गुण गातात
मैत्रिणीच्या माय बापाचे
तेव्हा माझी कविता उशाशी ठेवून
मी पाहत असतो;
पत्र्यातून थेट आकाशाकडं
सारं खटलं बाजारागत
ओरडत असतं
माझ्या भवताल ....
चुल पेटती ठेवली
म्हणून काय झालं?
चार खिळे मारू शकत नाही
घराच्या दाराला
याचं दु:ख लपवता आलं नाही आजवर
आजवर मी काहीच देवू शकलो नाही या घराला
या घरानेच काही कविता टाकल्या
माझ्या झोळीत विजेसारख्या...
आणि बघतोय तमाशा
माझा; खटल्याचा आणि कवितेचा...
- सुनील उबाळे (औरंगाबाद)
दिवसभराच्या रिमझिमत्या पावसानं
दिवसभराच्या रिमझिमत्या पावसानं
हे शहर सुस्तावलं की,
मला आठवते गावाकडची...
पहिल्या पावसातली लगबग.
शहरातले रस्ते पावसात निर्जन झालेले असतात
अन् गावाकडचे रस्ते
ओसंडून वाहत असतात,
पहिल्या पावसाने सुखावलेल्या उत्साही मनासकट !
शहरातल्या रस्त्यांवर उडत राहतात
नव्या कोऱ्या कडक इस्त्रीला डागाळणारे शिंतोडे
अन् गावच्या चिकनमातीत रुतत जातात
गुडघ्यापर्यंत पाय विनातक्रार.
शहराला कौतुक...
डांबरी रस्ते भिजवणाऱ्या स्वच्छ पावसाचं
अन् गावाला आस
बांध फोडून वाहणाऱ्या मातीमिश्रीत गढूळ पाण्याची.
शहरातल्या नाल्यात
गुदमरतो पाण्याचा जीव
अन् गावच्या नदीत मोकळे होतात
निपचित पडलेले अगणित श्वास
दिवसभराच्या रिमझिमत्या पावसानं
गोठ्लेल्या मनाला फुटू लागतात घुमारे
अन् विद्रोही मन भटकत राहत एकटच माळरानावर...
द्विधेत असलेल्या शरिराशिवाय
निस्संकोच !
- रमेश ठोंबरे (औरंगाबाद)
मला धावायचंय
लाल सूर्यही हल्ली पिवळा दिसू लागलाय..
दुधाळ शुभ्र चंद्रही थोडा डागाळ वाटू लागलाय..
टिपूर चांदणंही विमानाच्या प्रकाशात,
फिकं वाटू लागलंय..
निसर्ग बदलतोय..
पण मी..
मी अजुनही तिथेच आहे..
स्थितप्रज्ञासारखी..स्तब्ध..अचल..
फ्लॅट बदललाय..
कॉटही बदललाय..
खुर्ची आणि कपाटही..
पडदे आणि खिडकीही..
खिडकीतून एकेकाळी संथ वाटणारं शहर,
आज मेट्रोच्या गतीने धावतंय..
पण मी..
मी अजूनही तिथेच आहे..
स्थितप्रज्ञासारखी..स्तब्ध..अचल..
निसर्ग सजीव म्हणून तो बदलतोय..
पण निर्जिव कचऱ्याच्या ढिगांनाही जागा बदलताना पाहिलंय मी..
रस्त्यांना खड्डे पडताना आणि बुजताना पाहिलंय मी..
वर्षानुवर्षे जमा झालेली धूळ..
क्षणात प्रवाहात वाहून जाताना पाहिलीय मी..
पण मी ..
मी अजूनही तिथेच आहे..
स्थितप्रज्ञासारखी..स्तब्ध..अचल..
चाकांचा आधार घेवूनही मी
दोन पायांवर उभी राहू शकत नाही..
मला उठायचंय..
मला चालायचंय..
मला धावायचंय..
रोज स्वप्नात ज्या भितींचा आधार घेवून उठते,
त्या भितींशिवाय उठायचंय..
ज्या कोपऱ्यापर्यंत जावून पडते,
त्या कोपऱ्याच्याही खूप पुढे धावायचंय..
माझ्यासमोर थांबून..मला भेडसावणाऱ्या,
भूतकाळाच्या सावलीला हरवायचंय..
मला धावायचंय...
खूप धावायचंय.
- साधना वालचंद कस्पटे (पुणे)
आत्मघात
हा गडद होत चाललेला अंधार
या आर्त किंचाळ्या
हातात झेंडे
तोंडात जात-धर्म
आणि डोळ्यात विध्वंस घेऊन
माणसं कुठे निघालीत ?
माणसं भुकेली
खंगलेली
दुभंगलेली
तरी उन्मादी माणसं
मीही माणसांच्या कक्षेत...
माझे हात गळून पडावेत
डोळे आंधळे व्हावेत
तोंड बंद पडावे
बहिरेपण यावे
बुद्धी भ्रष्ट व्हावी....
काही लिहावं तर हातांचा थरकाप होतोय
मी कवी आहे
असा आत्मघात करून
घेणार नाही !
- रामप्रसाद वाव्हळ
नादावणाऱ्या घुंगराचं पैंजण
'नादा'वणार्या घुंगराचं पैंजण
फेकून दे
खणखणणारी कांकणे
फोडून टाक
कानांना मोकळे कर
बहिर्या कर्णफुलांपासून
नाकांना आता बस्स झाला
वेदनागंध
गळ्याभोवतीचा सोनेरी फास
तोडून टाक
केस मोकळे सोड,
हलकी हो पूर्ण
जाळून टाक युगायुगाचा
करकचलेला दुबळेपणा
हिप-हॉप करायला लाग,
नवी शक्ती संचारेल सर्वांगात
आता तुला कोणतीही
वेदना रडवू शकणार नाही
कोणतेही बंधन
रोखू शकणार नाही
कोणतीही माया
भूलवू शकणार नाही...
- सागर कांबळे (पुणे)
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
