टीम मटा, औरंगाबाद
बोंडअळीच्या तडाख्याने औरंगाबाद जिल्ह्यात कापसाचे सुमारे ७० ते ८० टक्के पीक फस्त केल्याचे चित्र असून, हातचे पीक गेल्यामुळे शेतकरी हबकला आहे. ग्रामीण अर्थकारणात अत्यंत महत्त्वाचे स्थान असलेल्या कापसाला बोंडअळी लागल्याने अर्थचक्र संकटात सापडले आहे.
फटका ४० कोटींचा!
पैठण ः कापसाची लागवड करण्यात आलेल्या एकूण क्षेत्रांपैकी ८० टक्के क्षेत्रावरील पिकाला बोडअळीची लागण झाली. यामुळे तालुक्यातील शेतकऱ्याचे जवळपास ३५ ते ४० कोटी रुपयांचे नुकसान होईल, असा अंदाज आहे.
यावर्षीच्या खरीप हंगामात तालुक्यात सुमारे ५७ हजार हेक्टर क्षेत्रावर कापसाची लागवड करण्यात आली. बोंड यायला सुरुवात होताच, बोंडअळीची लागण झाल्याचे शेतकऱ्यांच्या निदर्शनास आले. त्यामुळे तालुक्यातील जवळपास दहा हजार हेक्टर क्षेत्रावरील कापसाचे पीक शेतकऱ्यांनी उखडून फेकून दिले. फवारणी केल्यावर बोंडअळीची लागन दूर होईल या अपेक्षेने शेतकऱ्यांनी उर्वरित ८० टक्के म्हणजेच सुमारे ३८ ते ४० हजार हेक्टर क्षेत्रावरील कापसाचे पीक कायम ठेवले, मात्र बोंडअळीची लागण दूर झाली नाही. त्यामुळे सध्या चाळीस हजार हेक्टर शेतात उभा असलेला आठ लाख क्विंटल कापूस नष्ट होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे. यामुळे तालुक्यातील सुमारे ५० हजार शेतकऱ्यांचे जवळपास ३५ ते ४० कोटींचे नुकसान होणार असल्याचा अंदाज व्यक्त करण्यात येत आहे. सध्या उभ्या कपशीच्या पिकाचे पंचनामे करण्यात येत आहे, मात्र बोंडअळीची लागण झाल्यावर सुरुवातीलाच कापसाची रोपटी उखडून फेकणाऱ्या शेतकऱ्यांच्या शेतांचे पंचनामे करण्याची मागणी करण्यात येत आहे.
७७ हजार हेक्टरचे नुकसान
वैजापूर ः बोंडअळीच्या आक्रमणामुळे तालुक्यातील ७७ हजार हेक्टर क्षेत्रावरील कपाशीला मोठा फटका बसला आहे. कृषी विभागाने जिओकॅम या अॅपद्वारे बाधित क्षेत्राचे पंचनामे सुरू केले असून, येत्या दहा दिवसांत अहवाल सादर करण्यात येणार आहे, अशी माहिती उपविभागिय कृषी अधिकारी प्रकाश देशमुख यांनी दिली.
यंदा मोठ्या पावसाचा अंदाज व्यक्त करण्यात आल्याने शेतकऱ्यांनी मोठ्या प्रमाणावर कपाशीची लागवड केली. कृषी विभागाने दिलेल्या माहितीनुसार; वैजापूर तालुक्यातील जवळपास ५७ हजार शेतकऱ्यांनी कपाशीची लागवड केली. वैजापूर तालुक्यात कपाशीचे हेक्टरी उत्पादन सरासरी दहा क्विंटल एव्हढे आहे, मात्र एक वेचणी झाल्यानंतर कपाशीवर बोंड अळीने आक्रमण केल्याने बहुतेक शंभर टक्के क्षेत्रावरील कपाशीला मोठा फटका बसला. बोंड अळीमुळे उत्पन्नात ५० टक्के घट झाल्याने शेतकऱ्यांचे लाखो रुपयांचे नुकसान झाले. नुकसान झालेल्या ३१ हजार शेतकऱ्यांनी कृषी विभागाकडे ‘जी फॉर्म’मध्ये तक्रार केल्यानंतर उपविभागिय कृषी अधिकारी देशमुख, तालुका कृषि अधिकारी मोरे यांच्या मार्गदर्शनाखाली बाधित क्षेत्राचे पंचनामे करण्यात आले. सुमरे एक हजार ६२७ शेतकऱ्यांचे एच फॉर्ममध्ये पंचनामे करण्यात आले, पण त्यानंतर शासनाने सरसकट पंचनामे करण्याचे निर्देश दिल्याने कृषी विभागाने जिओ कॅमच्या सहाय्याने पंचनामे सुरू केले आहेत.
२५ हजार हेक्टरला तडाखा
कन्नड ः कापसावरील बोंडअळीने शेतकरी पुरता हवालदिल झालेला आहे. कन्नड तालुक्यात मोठ्या प्रमाणावर प्रार्दुभाव असून, आलेल्या ‘जी’ तक्रार अर्जानुसार पंचनामे करण्यात येत आहे.
ऑक्टोबर महिन्यात पडलेल्या पावसानंतर शेंदरी बोंड अळीचा प्रभाव वाढत आहे. यंदा कन्नड तालुक्यात गेल्यावर्षीच्या तुलनेत २५ टक्के क्षेत्रावर कापूस पिकाची जास्तीची लागवड झालेली आहे. यंदा ४८ हजार ६४६ हेक्टरवर कापूस पिकाची लागवड करण्यात आली असून, यापैकी २५ हजार २९६ हेक्टर क्षेत्र बोंडअळीच्या तडाख्यात सापडले आहे. कृषी विभागाकडे सुमारे १५ हजारांच्यावर तक्रारी अर्ज प्राप्त झाले आहे. छाननी करून बोंडअळी प्रभाव क्षेत्रांचा पंचनामा तक्रार निवारण समितीच्या माध्यमातून व तहसीलदार यांच्या आदेशाने पंचनामे करण्यात येत आहे, परंतु यासाठी काही ठिकाणी जीपीएस प्रणालीची अडचण भासणार आहे. कृषी विभाग, महसूल विभागाकडून तालुक्यातील आठ महसूल मंडळांत पंचनामे करण्याचे कामे करण्यात येत आहे.
३५० कोटींचे उत्पन्न बुडाले
सिल्लोड : सिल्लोड तालुक्यात सरकारी एक लाख एकरवर कापसाची लागवड करण्यात आली आहे. येथील जमीन हवामान कापसाच्या पिकाला पोषक आहे. त्यामुळे येथील कापसाच्या धाग्याला अंतरराष्ट्रीय बाजारात मोठी मागणी असते. नगदी पीक म्हणून कापसाकडे पाहिले जाते, मात्र यावर्षी बोंडअळीच्या प्रादुर्भावाने हातचे पीक गेले आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांचे आर्थिक गणित कोलमडले आहे. हजारे रुपये खर्चुन हाती एकरी अवघे दोन क्विटल उत्पादन येत असल्यामुळे शेतकरी हबकला आहे. खर्चाच्या तुलनेत उत्पन्न येणार नसल्याने शेतकरी आर्थिक कोंडीत सापडला आहे. तालुक्यात सरकारी एकरी आठ क्लिंटन कापूस निघतो. एक लाख एकरातून सुमारे आठ लाख क्विटल कापूस निघला असता. त्यातून सुमरे ३५० कोटी रुपये शेतकऱ्यांना मिळाले असते, मात्र या रोगाच्या प्रादुर्भावाने शेतकऱ्यांचे आर्थिक गणित बिघडले आहे. कापसाच्या पैशामुळे बाजारात गर्दी असते, परंतु शेतकऱ्यांच्या हाती पैसा नसल्यामुळे शुकशुकाट आहे. कापूस नसल्यामुळे जीनिंग प्रेसिंग कारखान्यांतील कामगारांवर कुऱ्हाड कोसळली आहे.
शेतकऱ्यांच्या चिंतेत भर
फुलंब्री ः जगाचा पोशिंदा असलेला शेतकरी यावर्षी विविध चक्रव्यूहात अडकला आहे. बोंडअळीने तालुक्यातील २६ हजार ७०० हेक्टर क्षेत्र बाधित झाल्याचे वास्तव समोर आले आहे. तालुक्यातील शेतकरी मोठ्या प्रमाणात कपाशी पिकाची लागवड करून त्यातून मिळणाऱ्या उत्पादनातून आपला दैनंदिन खर्च वर्षभर भागवितात, मात्र यंदा कपाशी पिकांवर बोंडअळीने हल्ला केल्याने शेतकऱ्यांचे आर्थिक गणित कोलमंडले आहे. आधीच पावसाने दडी मारल्यामुळे उत्पादनात कमालीची घट झाली असून, आता शेंद्री-गुलाबी बोंडअळीमुळे शेतकरी चिंतातूर झाला आहे. फुलंब्री तालुक्यात सर्वाधिक कपाशी पिकांचीच लागवड केली जाते. गेल्या एक-दोन महिन्यांपासून कपाशी पिकांवर गुलाबी बोंडअळीने थैमान मांडले आहे. या रोगामुळे कपाशी पिकाला लागलेल्या कैऱ्या काळ्या पडू लागल्या आहे. कैऱ्या काळ्या पडल्यानंतर आतून बोड अळी पोखरून खाऊ लागली आहे. त्यामुळे कपाशीचे बोड फुलले तरी त्यामध्ये मोठ्या प्रमाणात कीड आढळून येत आहे. बोंडअळीने बाधित झाल्या मुळे तालुक्यातील सरसकट सर्वच शेतकऱ्यांचे कपाशी पिकाचे पंचनामे बुधवारपासून सुरू करण्यात येणार आहेत.
निम्मा कापूस गेला
खुलताबाद : बोंडअळीच्या प्रादुर्भावामुळे तालुक्यातील ४० ते ५० टक्के कापूस हातचा गेला आहे. त्यामुळे तालुक्यातील २० ते २५ कोटी रुपयांचे नुकसान झाल्याचा प्राथमिक अंदाज आहे. खुलताबाद तालुक्यातील १६ हजार शेतकऱ्यांच्या जीवनमानावर याचा गंभीर परिणाम झाला असून, कोट्यवधींची उलाढाल थांबली आहे. बोंडअळीमुळे तालुक्याच्या ग्रामीण अर्थकारणाला मोठा फटका बसला आहे. कापूस लागवडीवर झालेला खर्च, त्यापासून मिळणाऱ्या अपेक्षित उत्पन्नावर शेतकऱ्यांनी मुलींचे लग्न, शिक्षण, बांधकाम, उसनवारी, इतर व्यवहार यांचे केलेले नियोजन कोलमडले. खुलताबाद तालुक्यात कापसाचे एकूण क्षेत्र १५ हजार ५९४ इतके आहे. उशिरा येणारा कापूस तालुक्यातील शेतकऱ्यांचे उत्पन्नाचे मुख्य साधन आहे. लांब धाग्याचा कापूस लागवड करणाऱ्या शेतकऱ्यांची संख्या जवळपास पाच हजार आहे. छत्रपती आणि बाहुबली या वाणाची लागवड तालुक्यात मोठ्याप्रमाणावर झाली होती. यंदा बोंडअळीच्या प्रादुर्भावामुळे फरदड कापसाचे शेतकरी मोठ्या प्रमाणात बाधित झाले आहेत.
३० कोटींचा तोटा
औरंगाबाद ः गुलाबी बोंडअळीने औरंगाबाद तालुक्यात सुमारे ३० कोटी रुपयांचे नुकसान होण्याची चिन्हे आहेत. तालुक्यात ४५ हजार ९३२ हेक्टर क्षेत्रात कापूस लागवड झाली होती. प्राथमिक अंदाजानुसार सर्वच्या सर्व क्षेत्रावर बोंडअळीचा प्रादुर्भाव झाला अाहे. कृषी विभागातर्फे पंचनामे करण्याचे काम सुरू असून, त्यानंतर खरा अंदाज समोर येणार आहे.
औरंगाबाद तालुक्यात कापसाचे क्षेत्र दरवर्षी वाढते. शहरालगत असलेल्या भागात डाळिंब, फळभाज्यांची लागवड होते. पण करमाड, देवळाई, झाल्टा परिसरात कापसाचा पेरा मोठ्या प्रमाणावर असतो. यंदा कापसावर पडलेल्या बोंडअळीने शेतकऱ्यांना चिंतेत टाकले आहे. कृषी विभागातर्फे सेंद्रीय बोंडअळीचा प्रादुर्भाव करण्यासाठी अनेक ठिकाणी बैठका घेऊन मार्गदर्शन केले, पण अळीच प्रादुर्भाव मात्र झाला नाही. यंदा ४५हजार ९३२ हेक्टर क्षेत्रावर कापूस लागवड झाली आहे. बोंडअळीचा प्रादुर्भाव झाल्याची तक्रार शेतकऱ्यांकडून झाल्याने प्राथमिक पाहणी केली गेली. त्यात जवळपास १०० टक्के क्षेत्रावर प्रादुर्भाव झाल्याचा अहवाल कृषी विभागाला पाठविण्यात आला आहे. राज्याच्या धोरणानुसार पंचनामे करण्याचे काम सुरू असून त्यानंतर आकडेवारी समोर येईल. प्राथमिक अंदाजानुसार शेतकऱ्यांचे सुमारे ३० कोटींचे नुकसान झाले आहे. सरकार कोणत्या पद्धतीने नुकसान भरपाई देणार याकडे आता शेतकऱ्यांचे लक्ष लागले आहे.
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
