जिल्ह्यात हजारो हेक्टरवरील फळबागांना भर दुष्काळात शेततळ्यांनी जीवदान दिले आहे. विहिरी व कूपनलिका कोरड्याठाक पडलेल्या असताना पाण्याने डबडबलेल्या शेततळ्यांवर शेतकरी विसंबून आहेत. जवळपास दीड हजार शेततळी शेतीसाठी संजीवनी ठरली आहेत. विशेषतः सर्वाधिक फळबागा असलेल्या औरंगाबाद तालुक्यात शेततळी शेतकऱ्यांसाठी जगण्याचा आधार ठरली आहेत.
एप्रिल महिन्यात पाणी टंचाईची तीव्रता वाढल्यामुळे पैठण, औरंगाबाद आणि फुलंब्री तालुक्यातील फळबागा जळाल्या आहेत. तीन वर्षांपूर्वी पडलेल्या दुष्काळाच्या तुलनेत फळबागा जळण्याचे प्रमाण कमी आहे. विहिरी आणि कूपनलिकांनी तळ गाठलेला असताना फळबागांना शेततळ्यांनी जिवंत ठेवले आहे. २०१२ मधील दुष्काळी परिस्थितीत सर्वाधिक शेततळ्यांना मंजुरी देण्यात आली होती. यातूनच औरंगाबाद आणि पैठण तालुक्यात लक्षणीय शेततळी बांधली गेली. मागील वर्षी ऑगस्ट ते ऑक्टोबर या तीन महिन्यात झालेल्या पावसाचे पाणी शेततळ्यात साठले आहे. शिवाय डिसेंबर, जानेवारी, मार्च आणि एप्रिल महिन्यातील अवकाळी पावसाने शेततळ्यात पाणीसाठा टिकून आहे. शेततळी बांधल्यामुळेच पाणीसाठा शक्य झाला आहे. औरंगाबाद तालुक्यात डाळींब आणि मोसंबी फळबागांचे सर्वाधिक क्षेत्र आहे. जानेवारी महिन्यात विहिरींनी तळ गाठल्यानंतर शेतकऱ्यांनी शेततळ्याच्या पाण्यावर फळबागा जिवंत ठेवल्या आहेत.
जिल्ह्यात २०१२ मध्ये १२०० शेततळी मंजूर झाली. तर त्यापूर्वीच्या शेततळ्यांची संख्या लक्षात घेता सद्यस्थितीत दीड हजार शेततळी आहेत. या पाण्यावर भाजीपाला, फळबागा व उन्हाळी पिके तरारली आहेत. पाच ते दहा वर्षे वयाच्या फळबागा तुटल्यास शेतकऱ्याचे मोठे नुकसान होते. नव्याने फळबाग लागवड करून पीक निघण्यास तीन वर्षांचा कालावधी लागतो. या कालावधीत आर्थिक उत्पन्नासाठी शेतकऱ्यांकडे दुसरा स्रोत नसतो. तीन वर्षांपूर्वी दुष्काळात किमान १२ हजार हेक्टरवरील फळबागा नामशेष झाल्या आहेत. यावर्षी अत्यल्प पावसाने भूजलस्तर खालावला आहे.
फळबागा आणि पिकांना पाणी देणे कठीण असल्याचे खरीप हंगामातच स्पष्ट झाले होते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी प्रयत्न करून शेततळ्यात पाणीसाठा केला. या पाण्याने जिल्ह्यातील शेतीला नवी दिशा दिली असून दुष्काळाच्या छायेतही पिके जगली आहेत. या दुष्काळातही राज्य सरकारने शेततळ्यांसाठी अनुदान द्यावे, अशी मागणी शेतकऱ्यांनी केली आहे. शेतकरी कृषी विभागाकडे प्रस्ताव आणत आहेत; मात्र सरकारी मंजुरी नसल्याने प्रस्ताव स्वीकारणे बंद आहे.
शेतकऱ्यांचे परिश्रम
कृषी विभागाने शेततळ्यांचे नवे प्रस्ताव स्वीकारणे बंद केले आहे. त्यामुळे ३३२ शेतकऱ्यांनी स्वखर्चाने शेततळी बांधली आहेत. या शेततळ्यांची पाहणी कृषी विभागाच्या अधिकाऱ्यांनी केली असून नियमावलीनुसार शेततळी बांधली गेली आहेत. त्यामुळे संबंधित शेतकऱ्यांना अनुदान देण्याचा प्रस्ताव जिल्हा अधीक्षक कृषी अधिकारी कार्यालयाने पाठवला आहे. या प्रस्तावावर कृषी खात्याने अंतिम निर्णय घेतला नसल्यामुळे शेतकरी अनुदानाच्या प्रतिक्षेत आहेत.
शेततळ्यांमुळेच औरंगाबाद तालुक्यातील फळबागा जिवंत आहेत. कदाचित, शेततळी नसती तर किमान दोन ते तीन हजार हेक्टर फळबागा तुटल्या असत्या. तालुक्यातील ४६० शेततळी फळबागांसाठी वरदान ठरली आहेत.
- अशोक कोंडे, तालुका कृषी अधिकारी
मोबाइल अॅप डाउनलोड करा आणि राहा अपडेट
